Ngay khi đại dịch COVID-19 diễn biến phức tạp, nhiều cơ sở đào tạo dành cho trẻ tự kỷ trên thế giới đã chuyển sang hình thức học trực tuyến. Đối với các bậc cha mẹ và giáo viên tại Việt Nam, hình thức học trực tuyến còn nhiều mới mẻ, và việc dạy trẻ tự kỷ tại nhà có thể gặp nhiều trở ngại nếu như trẻ đã quen thuộc với môi trường tại các trung tâm giáo dục đặc biệt. Vì vậy, việc giúp trẻ tự kỷ phát triển tối đa các kỹ năng thông qua việc học trực tuyến đòi hỏi sự nỗ lực bài bản của cả thầy cô và cha mẹ.
1. Tạo không gian cho trẻ học tại nhà
Việc tạo ra một không gian chỉ dành cho việc học trực tuyến của trẻ sẽ giúp duy trì nhịp độ học tập đều đặn giống như khi trẻ đi học tại các trung tâm giáo dục đặc biệt. Các giáo viên có thể hướng dẫn cha mẹ chuẩn bị các bảng hiệu, nhãn dán đánh dấu khu học tập, bố trí bàn ghế, bảng, dụng cụ học tập và thậm chí là thảm trải sàn khác biệt so với các khu vực khác trong căn nhà. Cô Hannah Lawrence, người phụ trách nội dung giáo dục đặc biệt tại nhà xuất bản quốc tế Twinkl với 10 năm kinh nghiệm giảng dạy, chia sẻ: Một vài trẻ tự kỷ có thể bị kích thích tiêu cực trong các môi trường có tiếng ồn, vì vậy, việc xây dựng một không gian yên tĩnh tại nhà là điều cần thiết. Nếu như sự yên tĩnh không thể được đảm bảo, các cha mẹ có thể sử dụng tai nghe chống ồn dành riêng cho trẻ tự kỷ.
Ngoài ra, nơi học cho trẻ tại nhà cũng cần đảm bảo được trang bị đầy đủ thiết bị cho việc học trực tuyến như máy vi tính cá nhân, kết nối Internet. Đặc biệt, cha mẹ có thể sắp xếp thêm xung quanh các đồ vật hấp dẫn thị giác với chuyển động và âm thanh ví dụ như ghế ngồi chuyên biệt, tranh ảnh, bút sáp và chì màu, bàn nhún, bột nặn, đèn nhiều màu sắc v.v.
Xem ngay công thức tạo bột nặn Playdough giúp thúc đẩy giác quan cho bé!
2. Xây dựng thời khóa biểu trực quan
Các giáo viên và cha mẹ cũng cần xây dựng một thời khóa biểu cho các hoạt động học tập và rèn luyện kỹ năng hàng ngày thông qua việc sử dụng các từ ngữ và hình minh họa trực quan. Thời gian biểu này này nên được đặt ở nhiều khu vực khác nhau trong nhà như phòng học, phòng chơi, bếp, nhà tắm, tủ lạnh.
Cô Hannah cũng cho rằng, việc sử dụng báo thức tại nhà để ra hiệu giờ nghỉ giữa giờ là điều quan trọng, giúp trẻ tự kỷ có thời gian thư giãn, đồng thời nhận thức được độ dài của bài học giống như khi được đào tạo tại trung tâm giáo dục đặc biệt.
3. Xem xét thay đổi chương trình học
Nếu cha mẹ và nhà trường quyết định chuyển sang hình thức trực tuyến, chương trình học dành cho trẻ tự kỷ ắt hẳn sẽ cần những điều chỉnh nhất định. Theo nghiên cứu từ Đại học Arizona State, Hoa Kỳ, người đào tạo giáo dục chuyên biệt cần ưu tiên một số kỹ năng trong việc xây dựng cấu trúc bài giảng trực tuyến và lồng ghép nhiều bài học khác nhau trong cùng một nội dung dạy. Ví dụ, khi trẻ trong giờ học đọc hiểu, giáo viên cũng có thể giúp trẻ tự kỷ rèn luyện kĩ năng xã hội như đặt câu hỏi, các chuyển động như đóng mở hộp đồ ăn vặt trong lúc đọc sách.
Cô Hannah cũng chia sẻ, giáo viên nên cùng cha mẹ tập trung vào ba mảng kỹ năng chính khi học tại nhà bao gồm: kỹ năng sống, kỹ năng giao tiếp và kỹ năng học thuật. Việc xem xét và tạo những thay đổi phù hợp với môi trường trực tuyến sẽ giúp trẻ tương tác hiệu quả hơn với giáo viên.
4. Thành thục các nền tảng giao tiếp trực tuyến
Bạn đang tìm hiểu về các phương thức giao tiếp trực tuyến? Một số nền tảng công nghệ phổ biến nhất hiện nay đã được áp dụng có thể kể đến Zoom, Google Hangouts, Microsoft Teams. Cả giáo viên và cha mẹ cần nắm vững cách thức sử dụng và lựa chọn nền tảng phù hợp với nhu cầu của trẻ cũng như môi trường học tại nhà.
Bên cạnh đó, giáo viên có thể thực hiện việc thu âm bài giảng trước giờ lên lớp và hướng dẫn cha mẹ giúp trẻ tự kỷ ôn tập. Việc lưu trữ bài giảng qua chức năng thu âm sau giờ học cũng sẽ giúp ích cho các trẻ cần lặp lại bài học nhiều lần để ghi nhớ.
5. Sáng tạo nhiều hoạt động tương tác
Làm thế nào để tăng tương tác với trẻ tự kỷ khi học trực tuyến? Hãy bắt đầu với việc thiết kế một bài thuyết trình sáng tạo và đẹp mắt. Các thầy cô có thể sử dụng phong cách tối giản hoặc tươi sáng tùy nội dung bài giảng, kết hợp các biểu tượng minh họa, phông chữ rõ ràng, cùng hiệu ứng chuyển động và âm thanh. Bài thuyết trình không cần quá dài dòng, nhưng nội dung cần dễ hiểu để giúp trẻ tiếp thu nhanh hơn. Việc chuẩn bị nhiều tài liệu bổ trợ đa dạng cũng là cần thiết để cha mẹ có thể in ra cùng học với trẻ. Thông thường, thầy cô có thể nhờ đến sự hỗ trợ của cha mẹ và trợ giảng khi tiến hành các hoạt động theo nhóm nhỏ với các trẻ khác thông qua chức năng “breakout room” (tạm dịch: phòng họp nhóm), có trên các nền tảng giao tiếp trực tuyến. Ngoài ra, các trò chơi thúc đẩy giác quan trong giờ học cũng giúp trẻ tự kỷ trở nên hứng thú và tương tác với bài học kỹ năng.
6. Duy trì giao tiếp giữa cha mẹ và giáo viên
Theo cô Hannah, mỗi giáo viên cần phải xây dựng một mối quan hệ mật thiết với cha mẹ của trẻ tự kỷ ngay từ khi bắt đầu quá trình đào tạo. Đặc biệt, đối với hình thức học trực tuyến, sự duy trì giao tiếp thường xuyên giữa giáo viên và phụ huynh là điều cần thiết. Các thầy cô có thể lên lịch gọi điện cho cha mẹ mỗi đầu tuần để trình bày về các ý tưởng bài giảng. Giữa thầy cô và cha mẹ cũng nên sắp xếp các buổi trao đổi theo hình thức đóng vai để cha mẹ được trải nghiệm phương pháp học, và đưa ra phản hồi phù hợp với con trẻ.
Ngoài ra, cha mẹ cũng cần được hướng dẫn cụ thể cách sử dụng những phần mềm học trực tuyến, cách bố trí không gian học tập tại nhà, hay thực hành các bài học trên lớp cùng trẻ.
7. Theo dõi sự tiến bộ của trẻ
Nghiên cứu của Đại học Arizona, Hoa Kỳ chỉ ra rằng, các phụ huynh và giáo viên nên thu thập các dữ liệu về quá trình học tập và tiến bộ của trẻ tự kỷ ít nhất ba lần một tuần. Việc thu thập dữ liệu có thể thông qua hình thức ghi chú nhật ký hoặc quan sát qua máy quay phim tại nhà. Cần đảm bảo theo dõi trẻ ở tất cả các mảng như kỹ năng sống, kỹ năng giao tiếp, chứ không chỉ mảng học thuật.
Qua đó, các thầy cô có thể đưa ra những nhận định về sự tiến bộ cũng như các nội dung và phương pháp cần được thay đổi để phù hợp với khả năng của trẻ. Cha mẹ cũng cần nhận biết những liên kết giữa hành vi của trẻ với chương trình học và hình thức giảng bài của giáo viên để đưa ra những đóng góp tích cực.
Để trẻ tự kỷ có thể phát triển toàn diện trong bối cảnh học trực tuyến hiện nay, việc đào tạo cho trẻ cần được lưu tâm hơn về nhiều mặt và áp dụng các thay đổi cần thiết, cũng như đòi hỏi sự kiên nhẫn của nhà trường và gia đình. Hi vọng với 7 bí quyết trên đây từ chuyên gia giáo dục đặc biệt, các giáo viên và cha mẹ có thể xây dựng các phương pháp dạy trẻ tự kỷ tại nhà hiệu quả.
