VŨ TRỤ LÀ MỘT CHỈNH THỂ?

VŨ TRỤ HUYỀN DIỆU

TT - Cuốn sách thiên văn Vũ trụ huyền diệu của tác giả Nguyễn Quang Riệu, giáo sư kỳ cựu tại Đài thiên văn Paris, và giải thưởng Viện hàn lâm Pháp, là sự mô tả những cuộc hành trình khám phá kỳ thú của con người vào vũ trụ, với tất cả những kỳ quan của nó...

Thế kỷ 21 được xem là thế kỷ khám phá vũ trụ trên qui mô lớn. Một trong những phát hiện gây phấn chấn nhất là sự phát hiện tình cờ bức xạ phông năm 1964 (của Arno Penzias và Robert Wilson). Bức xạ này có hệ quang phổ giống như trường hợp của vật đen, đối tượng nghiên cứu đã từng dẫn Max Planck khám phá thuyết lượng tử năm 1900.

Nó củng cố thêm thuyết Big Bang: vũ trụ ban đầu là một khối vật chất nổ và cháy đỏ để hình thành vũ trụ hôm nay! Người ta (bằng vệ tinh COBE) đã "chụp ảnh" được mặt mũi của vũ trụ tại thời điểm 380.000 năm, nghĩa là lúc vũ trụ còn trẻ con so với tuổi 13,7 tỉ năm bây giờ. Người ta ví đó là "bộ mặt ông trời" lúc còn sơ sinh.

Rồi đến khám phá tàn dư của những vụ nổ sao khủng khiếp. Con người chết đơn giản nhưng một vì sao chết rất phức tạp, có thể gây kinh hoàng cho vũ trụ. Vào cuối đời, các ngôi sao hao mòn vật chất, không cưỡng lại được lực hấp dẫn của nó nên sụp xuống và ném cái vỏ vào vũ trụ ở dưới dạng một trận cuồng phong, với tốc độ hàng vạn cây số giờ, phần còn lại biến thành sao trắng lùn cô đặc.

Nếu ở gần đó có một vì sao đồng hành, nó sẽ "xơi tái" anh kia luôn và trở nên nặng hơn giới hạn cho phép (giới hạn Chandrasekhar) nên phải tiếp tục sập xuống để cuối cùng nổ tung và trở thành "sao siêu mới" sáng chói! Vụ nổ để lại một cái lõi vật chất là nơtron, có đường kính rất nhỏ nhưng cực kỳ nặng, tuy chưa đủ cô đặc để trở thành lỗ đen. Đây là những "chú lùn độc hại" của vũ trụ. Nếu quả đất "vô phước" ở gần đó thì sẽ vĩnh viễn bị xóa sổ.

Một trong những cuộc truy lùng vô cùng hấp dẫn hiện nay diễn ra trong cộng đồng vật lý thế giới đó là việc tìm kiếm năng lượng và vật chất tối tràn ngập vũ trụ. Nó là gì? Té ra vật chất "sáng" của vũ trụ mà chúng ta có thể quan sát được, và là một phần đã làm nên chúng ta, chỉ chiếm 5% của vật chất vũ trụ không hơn không kém; 25% còn lại là vật chất tối và 70% kia là năng lượng, cũng tối luôn.

Vũ trụ là một căn nhà tối vô hình khổng lồ, mà con người như những vi sinh vật vô cùng nhỏ trong đó. Nhưng những thứ tối này dường như có hoạt động tích cực vào sự vận hành của vũ trụ mà chúng ta chưa biết đến. Và người ta tính toán dường như nó có liên quan đến cái gọi là "hằng số vũ trụ” của Einstein, cái mà ông đã bỏ đi và cho là "sự ngu ngốc lớn nhất đời tôi" nhằm giữ cho vũ trụ được cân bằng chống lại hấp lực. Nếu ví toàn bộ vũ trụ là một cái trứng thì vật chất thấy được, nếu gom lại, giống như cái tròng đỏ vô cùng nhỏ so với cái tròng trắng vĩ đại vô hình bao quanh.

Đó chỉ là vài đề tài điểm qua trong vô số đề tài thú vị trong cuốn sách của giáo sư Nguyễn Quang Riệu, càng đọc càng thú vị, như cuộc săn tìm phân tử có liên quan đến sự sống, nghe lỏm tín hiệu của các nền văn minh trong dải Ngân hà, lang thang đi tìm những thế giới khác, những ngọn hải đăng trong vũ trụ, vũ trụ sơ sinh... Cuối cùng tác giả bàn đến những vấn đề rất thời sự như vấn đề năng lượng thế giới, hiệu ứng nhà kính, dự báo thời tiết trong thời băng tan, nước biển dâng lên, đạo lý trong khoa học, tôn giáo và khoa học, triển vọng, thiên văn học phương Đông và VN.

Cuốn sách cũng mô tả cuộc hành trình thứ hai thú vị: hành trình khoa học của chàng trai Hải Phòng bên trời Tây, 50 năm liền "lang thang" không những trong vũ trụ mà còn ở những đài thiên văn nghiên cứu hiện đại nhất của thế giới: Pháp, Đức, Thụy Điển, Nhật, Mỹ, Chile... Ông đã ghi chép các quan sát tinh tế, chính xác trong khoa học cũng như về xã hội, văn hóa, cảnh vật xung quanh của nơi ông đến làm việc không kém phần thi vị văn chương, như muốn kể lại cho các thế hệ sau biết để cùng chia sẻ và tiếp nối.

Ông rời quê hương rất sớm, trước khi đỗ tú tài, vào năm 1950, nhưng ông luôn luôn trau dồi và tỏ ra am hiểu văn hóa đất nước và văn hóa phương Đông. Tiếng Việt ông sành không thua người VN trong nước. Cố giáo sư Nguyễn Văn Đạo đã có nhận xét về ông: "Có thể nói vắn tắt về ông như một nhà khoa học uyên bác, đồng thời là một con người rất nhân hậu, luôn luôn sống, nghĩ về mọi người, luôn luôn gần gũi với người dân, gắn bó với quê hương đất nước, luôn luôn giữ gìn được cốt cách phương Đông và ý thức dân tộc".

Cuốn sách là một tài sản tinh thần quí giá cho thế hệ trẻ VN của một Việt kiều đã sống trên 50 năm ở nước ngoài nhưng trái tim vẫn còn đập mạnh cho đất nước. Nó cũng là một đóng góp vào nền giáo dục VN để khơi nguồn cảm hứng và tình yêu khoa học, yêu khám phá thiên nhiên, tinh thần học hỏi cái mới không mệt mỏi.

Đây không phải là quyển sách thứ nhất. Ông đã cho xuất bản trước đó nhiều quyển về thiên văn bằng tiếng Việt: Vũ trụ - phòng thí nghiệm thiên nhiên vĩ đại, Lang thang trên dải Ngân hà, Bầu trời tuổi thơ... và nhiều tư liệu giáo dục, bài báo khoa học phổ thông về thiên văn khác. Tất cả vì tình yêu đất nước và lòng yêu mến khoa học thiên văn. Từ năm 1990, nghĩa là rất sớm, ông đã có những đóng góp quí báu vào việc xây dựng ngành thiên văn của VN.

Cuốn sách là một tài sản tinh thần quí giá cho thế hệ trẻ VN của một Việt kiều đã sống trên 50 năm ở nước ngoài nhưng trái tim vẫn còn đập mạnh cho đất nước. Nó cũng là một đóng góp vào nền giáo dục VN để khơi nguồn cảm hứng và tình yêu khoa học, yêu khám phá thiên nhiên, tinh thần học hỏi cái mới không mệt mỏi.

Đây không phải là quyển sách thứ nhất. Ông đã cho xuất bản trước đó nhiều quyển về thiên văn bằng tiếng Việt: Vũ trụ - phòng thí nghiệm thiên nhiên vĩ đại, Lang thang trên dải Ngân hà, Bầu trời tuổi thơ... và nhiều tư liệu giáo dục, bài báo khoa học phổ thông về thiên văn khác. Tất cả vì tình yêu đất nước và lòng yêu mến khoa học thiên văn. Từ năm 1990, nghĩa là rất sớm, ông đã có những đóng góp quí báu vào việc xây dựng ngành thiên văn của VN.

NGUYỄN XUÂN XANH

Cuốn sách là một tài sản tinh thần quí giá cho thế hệ trẻ VN của một Việt kiều đã sống trên 50 năm ở nước ngoài nhưng trái tim vẫn còn đập mạnh cho đất nước. Nó cũng là một đóng góp vào nền giáo dục VN để khơi nguồn cảm hứng và tình yêu khoa học, yêu khám phá thiên nhiên, tinh thần học hỏi cái mới không mệt mỏi.

Đây không phải là quyển sách thứ nhất. Ông đã cho xuất bản trước đó nhiều quyển về thiên văn bằng tiếng Việt: Vũ trụ - phòng thí nghiệm thiên nhiên vĩ đại, Lang thang trên dải Ngân hà, Bầu trời tuổi thơ... và nhiều tư liệu giáo dục, bài báo khoa học phổ thông về thiên văn khác. Tất cả vì tình yêu đất nước và lòng yêu mến khoa học thiên văn. Từ năm 1990, nghĩa là rất sớm, ông đã có những đóng góp quí báu vào việc xây dựng ngành thiên văn của VN.

Cuốn sách Vũ trụ huyền diệu của giáo sư Nguyễn Quang Riệu phải thuộc về tủ sách của tuổi trẻ VN.

Thứ tư, 14 Tháng ba 2007, 11:23 GMT+7

"http://vietbao.vn"

VŨ TRỤ LÀ MỘT CHỈNH THỂ

Hình ảnh radar do NASA công bố cho thấy các vùng chứa chất lỏng màu xanh trên bề mặt Titan - mặt trăng lớn nhất của sao Thổ - Ảnh: APLần đầu tiên các nhà khoa học phát hiện nhiều vùng chứa chất lỏng, có lẽ là methane hoặc ethane, trên bề mặt mặt trăng lớn nhất của sao Thổ, trong đó có một vùng rộng lớn tương đương bang Montana của Mỹ. Phát hiện - do tàu thăm dò Cassini ghi nhận - đã khiến nhiều nhà nghiên cứu phấn khích. Các nhà nghiên cứu này cho rằng mặt trăng Titan của sao Thổ có các biển hydrocarbon do trong bầu khí quyển của nó có sự hiện diện của methane hay các hợp chất hữu cơ khác. Tuy nhiên cho đến nay, tàu Cassini chỉ mới phát hiện những hồ nhỏ trên mặt trăng này.

“Chúng rất rõ ràng. Không có gì nghi ngờ về chúng”, nhà khoa học Jonathan Lunine thuộc Trường ĐH Arizona, Tucson nói.

Mặt trăng Titan là một trong số các vật thể mới bên ngoài Hệ mặt trời có một bầu khí quyển đáng kể, và các nhà khoa học đã mất khá nhiều công sức nhằm khám phá về nó. Methane trên Trái đất ở dạng khí, dễ cháy nhưng lại ở dạng lỏng trên Titan do áp lực không khí và cái lạnh khắc nghiệt trên mặt trăng này.

TƯỜNG VY (Theo AP)

Thứ bảy, 16 Tháng mười hai 2000, 18:16 GMT+7

"http://vietbao.vn"

Các nhà thiên văn học đã phát hiện thêm bốn vệ tinh đang bay theo quỹ đạo quanh sao Thổ, nâng tổng số các vệ tinh được biết tới xung quanh hành tinh khí khổng lồ này lên 28, vượt hơn nhiều các hành tinh khác.

Những khám phá liên tiếp về các vệ tinh mới đã khiến cho sao Thổ trở thành một hành tinh không có “đối thủ” trong tốc độ tìm kiếm “họ hàng”. Số vệ tinh được ghi nhận chính thức xung quanh sao Thổ đã tăng lên mười trong vòng chưa đầy ba tháng. Chỉ trong 18 tháng qua, số lượng vệ tinh của hành tinh khổng lồ này đã lớn hơn gấp đôi so với trước đây. J.J. Kavelaars, người đã góp phần trong việc tìm ra mười vệ tinh mới đây nhất của sao Thổ cho biết “Lý do giải thích cho việc phát hiện nhỏ giọt và đều đều như vậy là do chúng tôi tìm thấy tất cả những vệ tinh này bằng kính thiên văn Hawaii. Các vệ tinh quá mờ nhạt đến nỗi phải mất một thời gian mới quan sát lại được chúng bằng các kính thiên văn khác”. Các vệ tinh này khá khác biệt so với những vệ tinh lớn hơn từng được biết rõ trước đây. Quỹ đạo của chúng nghiêng mạnh so với vành đai xung quanh và đường xích đạo của sao Thổ, một số trong đó có dạng elip rõ ràng. Một vài vệ tinh chuyển động cùng hướng với sao Thổ, số khác quay theo chiều ngược lại.

Những vệ tinh mới được phát hiện cách sao Thổ từ 10 đến 20 triệu kilomét. Các nhà thiên văn dự đoán rằng đường kính của chúng nằm trong khoảng từ vài kilomét đến 50 kilomét.

Quỹ đạo không bình thường của các vệ tinh cho thấy, có lẽ sao Thổ đã hút các vệ tinh này sau khi chúng được hình thành.

Bích Hạnh (theo CNN, 16/12).