Bức thư lịch sử 70 năm trước của Albert Eistein

Bức thư lịch sử 70 năm trước của Albert Eistein

Nguồn Tintucvietnam.online

25/08/2009 15:09 (GMT +7)

Lá thư của nhà bác học Albert Eistein gửi cho Tổng thống Roosevelt đúng 70 năm trước đã được đánh giá là một sự kiện có ý nghĩa thay đổi tiến trình lịch sử của nhân loại...

Cảnh báo từ giới khoa học

Tháng 12/1986, nhà đấu giá Christie tung ra bán một tài liệu lịch sử - đó là bản viết nháp của một lá thư sau đó được đánh máy của nhà bác học Albert Einstein gửi cho Tổng thống Mỹ Franklin Roosevelt, thực chất là một tờ giấy chỉ có khoảng 20 dòng chữ được định giá khởi điểm từ 60-80 ngàn USD.

Bản gốc này từ lâu được lưu giữ trong gia đình của nhà vật lý Mỹ Leo Szilard có đề ngày 2/8/1939, và sau đó xuất hiện trên bàn của Tổng thống Roosevelt vào ngày 11/10/1939 dưới dạng đánh máy dài hơn một chút cùng với chữ ký của Einstein. Nội dung chính của lá thư khẳng định, uranium có thể trở thành một nguồn năng lượng siêu mạnh mới để sử dụng trong các mục đích quân sự, chẳng hạn như chế tạo bom nguyên tử.

Phát xít Đức đã bắt đầu tập trung nghiên cứu theo xu hướng này, và nước Mỹ cần phải khẩn trương nếu không muốn tụt hậu... Lá thư lịch sử trên phải hai tháng sau mới tới tay Tổng thống, và điều này chỉ nhờ có nỗ lực cá nhân của Alexander Sachs, một trong những cố vấn thân cận nhất của Roosevelt.

Bản chính thức của lá thư đã đánh máy của Einstein gửi cho Tổng thống Roosevelt

Ngày 12/10/1939, Sachs trong bữa ăn sáng đã kể với Tổng thống về một câu chuyện lịch sử, khi Napoleon đã bác bỏ kế hoạch chế tạo động cơ hơi nước của người thợ máy Fulton, hậu quả là không thể sử dụng những con tàu có động cơ mới mạnh mẽ hơn để tấn công nước Anh.

"Nếu như khi đó Napoleon có được sự nhạy bén và kiềm chế hơn, lịch sử của thế kỷ XIX có thể đã phát triển theo một hướng hoàn toàn khác" - Sachs nhấn mạnh thêm. Thế là chỉ sau câu chuyện này, Roosevelt mới chịu đọc kỹ lá thư của Einstein. Kết quả là một ủy ban tư vấn về uranium được thành lập, dù có quy mô còn khiêm tốn. Đó có thể coi là bước khởi đầu trong cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân của loài người.

Nếu như Roosevelt còn đủ tỉnh táo nghe theo lời khuyên của Einstein, thì Hitler hầu như không chịu lắng nghe ý kiến của các nhà khoa học Đức, dù họ mới chính là những người đi tiên phong trong lĩnh vực hạt nhân. Đối với trùm phát xít này, vật lý vẫn được nhìn nhận như một "khoa học của người Do Thái". Đó là lý do chính khiến phát xít Đức bị hụt hơi so với Mỹ trong cuộc đua chế tạo bom nguyên tử vào thời kỳ cuối chiến tranh.

Những dấu vết ban đầu từ Đức

Kỷ nguyên hạt nhân của loài người thực ra phải được tính từ nỗ lực thành công đầu tiên trong việc phân tách hạt nhân nguyên tử. Tháng 12/1938, hai nhà bác học Đức là Hahn và Strassmann đã phân tách được hạt nhân uranium nhờ tác động của các netron.

Kết quả này được chính thức công bố vào đầu năm sau. Tuy không gây được tiếng vang lớn, nhưng thành công trên lại là cơ sở tiếp tục nghiên cứu của một loạt các nhà khoa học khác: Enrico Fermi tại Roma, Frederik Joliot và Irene Curie tại Paris, James Chadwick tại London và Ernest Lawrence tại Berkley.

Những bước phát triển trong lĩnh vực hạt nhân đã diễn ra nhanh chóng: đầu năm 1940, hai nhà bác học Đức lưu vong tại Anh là Otto Frisch và Rudolf Peierls đã chứng minh khả năng giải phóng một năng lượng lớn khi phân tách hạt nhân uranium. Vào thời điểm chiến tranh đã diễn ra khi đó, Chính phủ Anh đã nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề và đã áp dụng những biện pháp an ninh rất chặt chẽ xung quanh những nghiên cứu này.

Còn tại Đức, dưới ảnh hưởng phát minh của Hahn và Strassmann, quân đội Đức bắt đầu cung cấp tài chính và yêu cầu các nhà khoa học hàng đầu của mình tiếp tục đi theo những nghiên cứu này. Có thể nói, giới khoa học Đức ban đầu đã có nhiều điều kiện tốt khi nghiên cứu dưới sự bảo trợ toàn bộ của quân đội, từ trang bị cho tới nguyên vật liệu. Có điều những hoạt động trên lại không có được một người lãnh đạo thống nhất.

Giới quân sự lúc đó thường nhắc tới khái niệm "chiếc máy uranium", ý nhắc tới tương lai ứng dụng nó để giải quyết những vấn đề khó khăn về nhiên liệu trong tương lai. Hơn nữa, triển vọng phát triển vũ khí hạt nhân của Đức gần như bị chặn đứng vào năm 1943.

Sau thất bại tại Stalingrad, Hitler đã kiên quyết ngăn cấm việc cung cấp tài chính cho bất kỳ công trình khoa học nào không đảm bảo được hiệu quả thực tiễn cho các mục tiêu quân sự trong vòng nửa năm tới. Một phần lớn tiền bạc của đế chế thứ ba đã được tập trung cho dự án tên lửa của Verner fon Braun.

Tháng 12/1939, Verner Heisenberg đã nêu ra yêu cầu nước Đức cần phải xây dựng một lò phản ứng để làm giàu uranium-235 (ý tưởng này chỉ được thực thi trên thế giới lần đầu tiên sau đó 20 năm). Tuy nhiên bản thân nhà bác học này cũng không tin rằng, kế hoạch này có thể thực hiện trong thời gian chiến tranh và sẽ được sử dụng cho chiến tranh.

Phải nói là Tổng thống Roosevelt ban đầu đã không quá chú trọng đến vũ khí hạt nhân. Kể cả sau khi đọc lá thư của Einstein một năm rưỡi sau, ông vẫn cam kết với người dân Mỹ rằng, nước Mỹ vẫn giữ nguyên vai trò trung lập với cuộc chiến tại châu Âu. Nhưng cam kết này đã bị xóa bỏ kể từ mùa xuân năm 1941 với chiến dịch viện trợ hàng hóa vũ khí cho Liên Xô. Tháng 10/1941 - tức là chỉ hai tháng trước bi kịch Trân Châu cảng - đã bắt đầu những công việc đầu tiên của dự án Manhattan, tên gọi mật của chương trình chế tạo vũ khí hạt nhân của Mỹ.

Tuy nhiên để có được bước khởi đầu thuận lợi này, chắc chắn không thể không kể tới vai trò của lá thư của Einstein gửi cho Roosevelt. Tác động mang tính bước ngoặt của lá thư trên đối với lịch sử phát triển của nhân loại mới là điều cần nhắc tới hơn cả.

Theo Linh Nga

Dù sao đi chăng nữa thì quả bom nguyên tử vẫn mang tính ứng dụng rất cụ thể và nó quyết định chiến thắng hay thất bại trong cuộc chiến thế giới lần II, nên tính quan tâm vẫn cấp bách hơn, khi mà có những dấu hiệu người Đức cũng đang thực hiện điều này. Nhưng một lý thuyết thống nhất thì để quan tâm khó hơn nhiều. Nó giống như một cái ti vi ở giữa một bộ lạc bán khai vậy.