GS.TS Võ Hồng Anh, con gái tướng Giáp qua đời

Năm 1946 - khi được gặp lại Ba lần đầu, tôi đã nhất định không nói một lời nào, kể cả khi ông bế tôi ra chỗ vắng, chỉ với một câu hỏi: “Có nhớ, có thương Ba không…”. Có lẽ, đó là tiền lệ cho kiểu “hiểu không lời” giữa hai cha con cho mãi về sau này” - Chị Hồng Anh, đã nói như vậy trong cuộc trò chuyện về những góc đời thường của Đại tướng. TIN LIÊN QUAN

• Tướng Giáp và con gái Hồng Anh với quê hương

LTS: GS - TS Võ Hồng Anh, con gái của Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã qua đời vào 16h ngày 18/7/2009. Với lòng yêu kính đặc biệt với nhà khoa học nữ này và để độc giả hiểu hơn về chị, Bee đăng lại cuộc trò chuyện giữa GS, TS Võ Hồng Anh với nhà báo Lương Bích Ngọc năm 2003.

Đại tướng và con gái Hồng Anh. Ảnh: Trọng Thanh.…

Từ khi biết đọc, biết viết, tôi thuộc từng đoạn dài trong những lá thư Ba tôi gửi về, những lá thư bao giờ ngoài phong bì cũng có câu đề: “Hồng Anh, con gái Anh Văn…” Và tôi thích nhất bức ảnh Ba tôi mặc quần áo bộ đội, đội cái mũ Vệ Quốc đoàn có gắn sao phía trước mà người gửi về cho tôi…

....Khi Ba tôi chia tay hai mẹ con để sang Trung Quốc thì tôi còn quá bé, chưa biết gì. Người đầu tiên gợi lại hình ảnh người cha trong tôi là bà nội. Điều bà nói nhiều nhất về Ba với tôi là: từ lúc Ba tôi còn bé cho đến lúc đi hoạt đông Cách mạng, bà luôn tin những điều Ba tôi làm…Vì thế trong suốt thời gian xa cách, tôi đã luôn nghĩ về Ba với niềm tự hào thơ trẻ và tình cảm tin yêu gần gũi. Thế nhưng, năm 1946 - khi tôi được gặp lại Ba lần đầu trong dịp Ba ghé thăm ông bà nội và tôi ở Đồng Hới (thị xã Quảng Bình) - trên đường đi kinh lý Nam Bộ - thì tôi lại ngậm thinh, nhất định không nói một lời nào, kể cả khi ông bế tôi ra chỗ vắng, chỉ với một câu hỏi: “Có nhớ, có thương ba không?”.

Có lẽ, đó là tiền lệ cho kiểu “hiểu không lời” giữa hai cha con cho mãi về sau này…

- Và sau này, mỗi khi kể lại chuyện “ngày xưa” giữa hai cha con, ông cụ thường nhắc lại chuyện gì nhiều nhất?

- Có nhiều chuyện, trong đó có những chuyện liên quan đến việc “Hồng Anh không nói…”. Khi kể đến chuyện năm 1951, sau chiến thắng của ta ở Non Nước (Ninh Bình), ông đạp xe thẳng từ đấy về Thanh Chương (Nghệ An) thăm hai bà cháu, Ba tôi lại nhớ lại: “Lúc đó, Ba có hỏi gì Hồng Anh cũng lặng thinh”. (Có lẽ ông ghi nhớ cái tính khí “đặc biệt” của con gái từ ngày ấy).

Cũng trong lần về thăm ngắn ngủi đó, Ba đã tranh thủ đèo tôi bằng xe đạp từ Thanh Chương lên Chợ Rạng, Đô Lương thăm cậu ruột của tôi. Trên đường, (tôi nhớ lúc đó trời đã tối) ông lại hỏi: “Con có nhớ ba không?” Tôi cũng không nói. Im lặng hồi lâu, Ba lại nói: “Chị Hà cũng thương con lắm” (Khi mới về làm vợ Ba tôi, cô Hà thường xưng với tôi bằng “chị” và tôi cũng gọi như vậy). Sau này, trong một lần đến thăm bác Trường Chinh, bác gái đã khuyên tôi: “Cháu nên gọi cô Hà là “cô”. Như thế hay hơn”).

- Chị từng nói rằng, dù không nhớ mặt mẹ nhưng hình ảnh mẹ trong chị ở trong luôn rõ nét, sinh động và xác thực nhờ thông tin từ những người thân trong gia đình và các cô bác cùng hoạt động, bị tù cùng mẹ. Vậy Tướng Giáp đã kể cho chị nghe về người mẹ quá cố của chị như thế nào?

- Vẫn kiểu kể không nhiều lời…Trước khi tôi sang Quế Lâm (Trung Quốc) học, Ba đã kể cho tôi nghe về Mẹ, về lòng vị tha, đức hi sinh, về tính cách vừa dịu dàng, vừa kiên nghị của Mẹ. Rồi Ba tặng tôi một cuốn sổ trong đó ghi những lời dặn dò tôi noi gương mẹ, lớn lên trả thù cho Mẹ. Cuốn sổ ấy, tôi giữ cho đến tận bây giờ. Mỗi khi tôi về nghỉ hè, ông thường lục lại những thư từ của Mẹ cho tôi xem. Nhiều nhất là những bức thư Ba Mẹ tôi gửi cho nhau (cả từ trước khi cưới nhau) và những bức thư mẹ tôi gửi cho ông bà nội, cho chú Nho (em ruột Ba tôi), cho bà ngoại và các cậu dì của tôi và cho tôi từ nhà tù Hoả lò.

Thư viết cho người lớn chữ lít nhít (vì bọn chúng chỉ phát cho mảnh giấy rất bé), viết cho tôi chữ to hơn. Trong thư, Mẹ tôi dặn bà và chú: “Làm sao cho Hồng Anh sau này lớn lên không biết khổ mà chỉ thương người khổ”. Ban đầu, tôi giữ lại tất cả những bức thư đó. Sau rồi, Ba tôi bảo: “Để ba giữ, kẻo Hồng Anh giữ rồi đọc nhiều lại buồn”. Tôi không còn nhớ mặt mẹ nhưng qua những tấm ảnh, những bức thư, qua lời kể của Ba tôi và những anh em, đồng chí của Mẹ, qua những câu chuyện của họ hàng, láng giềng ở quê, và bao trùm lên tất cả là một sợi dây thiêng liêng vô hình nào đó, hình ảnh của Mẹ đã hiện lên trong tôi rõ nét và xác thực. Và tôi đã cảm nhận được tình cảm thiêng liêng giữa Ba và Mẹ...

- Chị có được Tướng Giáp kể về lần gặp gỡ đầu tiên với mẹ chị, kỷ niệm đã làm nên mối tình đầu thiêng liêng của ông?

Đại tướng Võ Nguyên Giáp và chiến sĩ cộng sản Nguyễn Thị Quang Thái.- Đó là vào năm 1929, Ba tôi ra Vinh và Hà Nội để bàn với các đồng chí trong chi bộ ở đó tổ chức cho đồng chí Nguyễn Thị Minh Khai đi thoát li. Trong dịp này, Ba tôi đã được nghe đến cái tên Nguyễn Thị Quang Thái, cô em gái còn rất trẻ nhưng hoạt động hăng hái của chị Minh Khai. Nghe mà chưa gặp mặt.

Thế rồi, trong chuyến trở vào Huế Ba tôi đã gặp mẹ tôi trên tàu hoả. Mẹ tôi lúc ấy mặc áo dài, tóc để xoã, da trắng hồng, gương mặt rất sáng, đặc biệt là đôi mắt. Ấn tượng để lại trong cha tôi khá đậm nét. Còn cha tôi lúc ấy đóng vai một nhà báo khá ăn diện. Về sau mẹ tôi mới nói lại cho Ba ấn tượng đầu tiên của mình:một chàng thư sinh với vẻ “công tử bột”, chỉ khi nghe tự giới thiệu là nhà báo thì mẹ mới dịu lòng và bắt chuyện.

Hai người kết hôn khi mẹ tôi 20 tuổi nhưng mãi đến gần chục năm sau Mẹ mới sinh tôi vì Ba mẹ “giữ” để được thoát ly hoạt động cùng nhau. Và mẹ đã bị bắt khi Ba tôi đang hoạt động ở Trung Quốc và tôi còn rất bé. Thời gian họ ở bên nhau không dài lắm nhưng bằng tất cả sự trải nghiệm và sự nhạy cảm của mình, tôi hiểu mối liên hệ giữa Ba Mẹ là thiêng liêng và bền chặt.

- Và mãi về sau này, mẹ chị hẳn vẫn có một vị trí đặc biệt trong trái tim của tướng Giáp?

- Đó là một vị trí thiêng liêng và độc nhất vô nhị. Còn về ý bạn muốn hỏi mà tôi đã hiểu thì thế này: trong toán học có những đại lượng gọi là không tương thích (nghĩa là không so sánh được), những người làm toán không bao giờ đem so sánh những đại lượng đó. Trong cuộc sống cũng như vậy. Điều đáng nói là, vong linh của Mẹ được yên lòng về cuộc sống của Ba khi vắng bóng Bà. Tôi nghĩ là như vậy.

- Và tình cảm của Ba chị đối với chị cũng rất đặc biệt?

- Vâng, có lẽ thế. Mỗi người chúng ta đều cảm nhận nét riêng trong tình cảm cha mẹ dành cho mình theo góc độ khác nhau. Riêng tôi, tôi cảm nhận sự đặc biệt đó chủ yếu vẫn qua “một cái kênh không lời” và phần nào qua cư xử hàng ngày của Ba tôi, mà rõ nhất là sự đòi hỏi khắt khe.

- Nghe nói, ông yêu thương chị một cách đặc biệt cơ mà?

- Yêu thương không có nghĩa là cưng chiều.Tôi nhớ, hồi ở Việt Bắc, thỉnh thoảng, Ba tôi lại bảo bà nội: “Buổi chiều, Bà cho Hồng Anh tham gia với các chú bộ đội”. Tôi lấy đôi ủng của Ba để đi ra ruộng rau (như mọi đứa trẻ, tôi thích thú vì đó là thứ của Ba và tôi lại rất sợ bị vắt bám), đôi ủng cao lút cả hai chân, tôi đi vẹo vọ, nhìn rất ngộ. Tôi mới học lớp ba, lớp bốn gì đó, Ba đã bắt đọc cuốn: “Trường kỳ kháng chiến nhất định thắng lợi” của bác Trường Chinh.

- Khi chị lấy chồng, tướng Giáp có “ý kiến” gì về sự lựa chọn của chị ?

- Mới đầu, khi chúng tôi từ Liên Xô về nghỉ hè để “báo cáo”, ông cụ đã không đồng ý. Lý do không phải vì chê “người ấy” mà chỉ vì ông muốn tôi làm dâu một gia đình tham gia Cách mạng ngay từ đầu. Cũng có thể đó là quan niệm của thế hệ. Về sau, ông đã tôn trọng quyết định của tôi.

- Sinh ra trong một gia đình đặc biệt như vậy, chị có thấy khó khăn giữa đời thường không? Sau chiến thắng Điện Biên Phủ, cảm giác của chị thế nào khi nhiều người nhìn chị dưới góc độ chị là “con gái tướng Giáp”?

- Trong tôi niềm tự hào về cha không tách rời niềm tự hào về Tổ Quốc, và càng không bao giờ tách khỏi ý thức trách nhiệm. Tôi mong muốn sống xứng đáng với bố mẹ nhưng bằng sức lực tình cảm, trí tuệ của riêng mình. Người ta có quyền tự hào và kiêu hãnh về cha mẹ. Nếu vị trí của cha mẹ đem lại niềm cảm thông quý mến của những người xung quanh (kể cả cách nhìn nhận khắt khe và sự đòi hỏi cao do lòng quý mến) thì đó là cái “lộc” mà ta được hưởng. Nhưng người ta không có quyền núp dưới cái bóng của cha mẹ để đạt được những điều ngoài năng lực của mình...

- Bây giờ ông cụ còn đánh đàn piano không?

- Ba tôi đánh đàn là để giải toả tinh thần, thư giãn sau những giờ làm việc liên tục, nhưng khi chuyển xuống ở tầng dưới, ông ít đánh đàn vì cây đàn vẫn để ở tầng 2. Mấy năm gần đây, Ba tôi tập thiền và đi bộ nhiều hơn. Chúng tôi đang thu xếp chuyển cây đàn xuống tầng 1 để khi rỗi, ông có thể tiếp tục đánh đàn piano.

- Ông có hay nhận được thư từ của mọi người gửi đến? Ông thường xử lý thế nào trước những bức thư liên quan đến thế sự?

- Mọi việc liên quan (như có sự liên hệ đề nghị trả lời phỏng vấn, mời đi hội nghị, hội thảo, lời đề nghị được đến thăm Đại tướng…), ông đều giao cho Văn phòng xử lý theo đúng nguyên tắc hành chính. Đối với các vấn đề rất đa dạng của người dân, của cán bộ được trình bày trong nhiều bức thư gửi đến, ông xem xét và trả lời với sự tôn trọng, và giúp giải quyết trong phạm vi nguyên tắc cho phép.

Cả cuộc đời, Ba tôi là người của công việc, của sự nghiệp chung. Đến nay, ở tuổi 93, mặc dù tất cả con cháu trong gia đình luôn nhắc ông phải đặc biệt ưu tiên số 1 cho sức khoẻ, Ba vẫn không ngớt dõi theo thế sự của thế giới và đất nước, và có những ý kiến đóng góp theo đúng nguyên tắc của Đảng và Nhà nước. Tôi nghĩ, đối với ông, tình cảm của nhân dân, của bạn bè, đồng chí, của người thân trong gia đình là phần thưởng quý giá nhất, là phương thuốc hữu hiệu cho sức khoẻ và tuổi thọ.

Giáo sư - Tiến sĩ Võ Hồng Anh, SN 1941, là con gái duy nhất của liệt sĩ Nguyễn Thị Quang Thái (em gái liệt sĩ Nguyễn Thị Minh Khai) và Đại tướng Võ Nguyên Giáp.

Võ Hồng Anh thi đậu vào trường Đại học Tổng hợp Lômônôxốp - chị theo học khoa vật lý (bộ môn lý thuyết lượng tử) và đã tốt nghiệp đại học vào năm 1965.

Năm 1969, Võ Hồng Anh bảo vệ thành công luận án Phó Tiến sĩ Toán - Lý về lý thuyết Plasma, sau đó năm 1969-1971, được làm cộng tác viên khoa học tại Viện Liên hợp nghiên cứu hạt nhân Dubna - một cơ sở khoa học quốc tế có uy tín của hệ thống các nước xã hội chủ nghĩa. Năm 1972, Võ Hồng Anh về nước được cử làm việc tại Viện Vật lý Hà Nội, ở đây, chị tiếp tục nghiên cứu một số vấn đề về lý thuyết chất rắn. Năm 1979, Võ Hồng Anh được trở lại công tác tại Viện Liên hợp nghiên cứu hạt nhân Dubna và năm 1982 đã bảo vệ thành công luận án Tiến sĩ Toán- Lý.

Võ Hồng Anh là người phụ nữ đầu tiên của ngành vật lý Việt Nam được tặng giải thưởng Kovalevskaia vào năm 1988.

• Lương Thị Bích Ngọc (thực hiện) - Bài đã đăng trên báo VietnamNet năm 2003).

Tướng Giáp và Hồng Anh con gái với quê hương .

http://www.bee.net.vn/channel/2121/2009/07/1713209/

Vâng ! Chúng ta phải tri ân và chia buồn cùng Đại Tướng. Vì Ngài đã dành mối quan tâm đặc biệt đến nền Văn Hiến Lạc Việt.

Ảnh lễ viếng Giáo sư Võ Hồng Anh

Dòng chữ "Vô cùng thương tiếc Giáo sư-Tiến sĩ khoa học Võ Hồng Anh" tại nhà tang lễ Bộ Quốc phòng.

Phu nhân của Đại tướng Võ Nguyên Giáp - bà Đặng Bích Hà (ngồi) và gia đình.

Nhiều khách viếng nắm tay bà chia sẻ, bày tỏ xót thương người quá cố.

Nhà sử học Dương Trung Quốc ghi sổ tang.

Đoàn Bộ Khoa học Công nghệ tại lễ viếng.

Ảnh : Hoàng Hà

nguồn vnexpress.net

Hàng ngàn người dự lễ tang GS.TS Võ Hồng Anh

(Dân trí) - Từ hơn 5 giờ sáng hôm nay (21/7), cả gia đình lớn của Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã chuẩn bị sẵn sàng cho cuộc chia ly với GS.TS Võ Hồng Anh; trên mỗi gương mặt đều hằn sâu niềm tiếc thương vô hạn.

Hình như suốt cả đêm 20/7, tất cả những thành viên của gia đình Đại tướng đã không ngủ. Họ đã chuẩn bị rất kỹ cho cuộc chia ly tại nhà tang lễ số 5 Bộ Quốc Phòng, nơi lễ viếng được tiến hành từ 7 giờ sáng nay. Trên mỗi khuôn mặt mỗi người thân trong gia đình Đại tướng không giấu được sự tiếc nuối, bàng hoàng trước sự ra đi vội vã của GS.TS Võ Hồng Anh. Nước mắt của Đại tướng lăn dài, giọng ông nghẹn lại khi kể về người con gái yêu quý. Phan Hồng Việt, con trai GS.TS Võ Hồng Anh, lặng người trong giờ phút cuối cùng gần bên linh cữu mẹ, cúi đầu cảm ơn quan khách đã tới đưa tiễn mẹ anh về nơi an nghỉ cuối cùng.

Gia đình Đại tướng đứng bên linh cữu GS.TS Võ Hồng Anh. (Ảnh: Quốc Đô)

Tham dự lễ viếng có nhiều lãnh đạo nhà nước, các cơ quan ban ngành khắp cả nước. Những người bạn của GS.TS Hồng Anh gặp nhau tại lễ viếng, rơi nước mắt tiếc thương cho một người bạn - một nhà khoa học có tài, có tâm. Giáo sư Cao Chi chia sẻ: Bà Hồng Anh đã xuất bản tại Nga một cuốn sách khoa học về Lý thuyết tương tác, một vấn đề không phải ai cũng làm được, nhất là đối với các nhà nữ khoa học.

Cảm ơn khách thăm viếng đã tới chia buồn cùng gia đình.

Hơn 9 giờ sáng, hàng ngàn người đã cùng đưa tiễn linh cữu GS.TS Võ Hồng Anh về nơi an nghỉ cuối cùng - Nghĩa trang Thanh Tước, Mê Linh, Hà Nội.

Gia đình cho biết, trước khi mất, GS.TS Võ Hồng Anh đã được điều trị gần 2 tuần trong Bệnh viện Quân y 108. Trong những năm tháng cuối đời, bà Hồng Anh sống cùng con trai Phan Hồng Việt tại một ngôi nhà trên phố Hoàng Diệu. Dù đã về hưu, bà vẫn miệt mài với các công trình khoa học và hội Khuyến học Việt Nam cũng như dành nhiệt huyết cho nhiều vấn đề xã hội khác.

Quốc Đô

nguồn dantri.com

Người phụ nữ ẩn mình vào khoa học đã ra đi

25/07/2009 06:33 (GMT + 7)

(TuanVietNam) - Trong vòng nửa thế kỷ qua, nếu để trở thành nổi tiếng, không ai hội đủ những điều kiện như chị: thông minh, xinh đẹp, là con gái của Đại tướng lừng danh Võ Nguyên Giáp và nhà cách mạng Nguyễn Thị Quang Thái.

Chị cũng là một người trong nhóm “hạt giống đỏ”, theo chủ trương của Bác Hồ, được gửi đi Liên Xô học từ năm 1954, giáo sư – tiến sỹ vật lý lý thuyết, là người phụ nữ Việt Nam đầu tiên được giải thưởng khoa học quốc tế Kovalevskaia…

Vậy mà chị Võ Hồng Anh đã không nổi tiếng, cho đến trước ngày chị vĩnh viễn đi xa...

Những kỷ niệm từ bài báo dở dang

GS.TSKH Võ Hồng Anh

Nghe tiếng chị từ lâu, lại có cái duyên học cùng trường (tuy chị học trước), nhưng mãi sau này mới có dịp gặp gỡ, trò chuyện. Hóa ra không chỉ là một nhà vật lý mà chị còn quan tâm tới rất nhiều bộ môn khoa học khác, trong đó có cả văn học nghệ thuật. Có lẽ những điều đó chiếm hết thời gian của chị?

Chị đón chúng tôi vào ngôi biệt thự lớn để trò chuyện. Đồ đạc trong phòng cũ và cách bài trí cũng tuềnh toàng, nhưng có lẽ chị không bận tâm về những thứ đó.

Theo kế hoạch ban đầu, cuộc gặp chỉ trong vòng 2 tiếng, nhưng chúng tôi chỉ ra về sau hơn 5 tiếng đồng hồ. Nói về nước Nga và vật lý lý thuyết, quả tình là không nói ngắn được.

Sau khi trò chuyện cả buổi với chị, tôi về viết bài “Người phụ nữ ẩn mình vào khoa học”. Bài báo dở dang…

Tôi chưa hoàn thành bài báo không phải vì trước khi rời nhà chị, chị bảo: “Cậu cho mình mượn cái ghi âm, nghe lại những gì mình nói trong mấy tiếng đồng hồ vừa qua”, mà bởi vì tôi muốn hiểu thêm những gì chị làm, đặc biệt là những điều chị cảm nhận. Tôi tin là mình có điều kiện để làm được điều này, vì sau khi đưa danh thiếp cho tôi, chị nói: “Khi nào rỗi rãi, cậu cứ đến chơi, đừng quên là chúng ta học cùng trường đấy nhé!”

Chị Võ Hồng Anh đọc lời chào mừng Bác Hồ sang thăm Liên Xô năm 1955

Sau đó ít lâu, tôi cử phóng viên đến đặt chị viết bài về những kỷ niệm với Bác Hồ. Tôi biết, chị là một trong những người được Bác Hồ yêu mến đặc biệt. Khi chị còn là học sinh trường Internat, mỗi lần sang thăm Liên Xô, Bác Hồ đều ghé thăm trường, chị được tập thể tín nhiệm viết và đọc lời chúc mừng Bác, kể cho Bác nghe về tình hình, học tập, sinh hoạt. Sau này lớn lên, là con gái của vị Tổng tư lệnh Quân đội nhân dân Việt Nam , chị có điều kiện gặp Bác nhiều.

Chị viết rất cẩn thận, nâng niu từng chi tiết, yêu cầu phải in đúng như vậy. Vì phóng viên đó không cẩn thận, có chỗ bị sai, chị gọi điện tỏ ý không hài lòng. Chúng tôi xin lỗi chị, hứa là kiểm điểm phóng viên, rút kinh nghiệm.

Hôm sau chị gọi điện, tha thiết đề nghị là không được kỷ luật phóng viên đó. Chị bắt tôi hứa là không được làm cho phóng viên đó buồn và chịu thiệt thòi. Chỉ sau khi tôi hứa như vậy, chị mới nhắc lại: “Khi nào có thời gian, đến nói chuyện dài dài nhé!”

Chỉ cần qua vài sự việc như thế, tôi hiểu chị là một con người giàu tình thương và đặc biệt chu đáo.

Tuổi thơ dữ dội và vinh quang

Chị là kết quả của mối tình lãng mạng giữa hai trí thức trẻ có hoài bão lớn. Năm 1929, anh thanh niên cách mạng Võ Nguyên Giáp trong vai một nhà báo đi trên một chuyến xe lửa Hà Nội – Huế để thực hiện một nhiệm vụ cách mạng. Khi tàu dừng ở ga Vinh, có hai thiếu nữ xuất hiện và lên tàu.

Ngay lúc ấy, Võ Nguyên Giáp đã để ý đến cô gái có mái tóc dày đen nhánh xoã ngang lưng, nước da trắng hồng, gương mặt trái xoan hiền dịu, đôi mắt đen láy ánh lên sự thẳng thắn, cương trực và rất đỗi dịu dàng. Khi được biết đó chính là em gái chị Nguyễn Thị Minh Khai, anh Võ Nguyên Giáp càng để ý hơn.

Hôm ấy, cô Quang Thái lên đường vào Huế nhập học ở trường Đồng Khánh. Câu chuyện giữa Võ Nguyên Giáp và người bạn đi cùng sôi nổi, cô Quang Thái ngồi im lặng, mãi sau mới tham gia chuyện trò.

Tuy vậy, ấn tượng của anh thanh niên Võ Nguyên Giáp lúc đó về một cô nữ sinh Đồng Khánh - Huế xinh đẹp và ít nói là rất mạnh. Lần đầu tiên trong đời, anh thấy lòng mình rộn lên với những tình cảm xao xuyến. Họ chia tay lưu luyến.

Anh Võ Nguyên Giáp, sau khi vào Huế làm việc tại Quan hải tùng thư, rồi làm biên tập cho báo Tiếng dân của cụ Huỳnh Thúc Kháng. Không quên được hình ảnh người nữ sinh Đồng Khánh, gặp trên chuyến tàu, anh thỉnh thoảng đạp xe qua trường với hy vọng có thể nhìn thấy người ấy.

Thế rồi, một hôm nữ sinh Quang Thái đến có nhiệm vụ tìm gặp một người để nhận công tác đoàn thể. Hóa ra đó lại là anh Võ Nguyên Giáp.Cuộc gặp gỡ đột ngột khiến anh sững sờ, trái tim run lên xao xuyến.

Quang Thái lúc đó còn nhỏ tuổi, chỉ coi anh Võ Nguyên Giáp như một đồng chí chỉ huy. Nhưng trong thời gian bị tù sau phong trào cạch mạng 30 – 31, họ đã trở nên thân thiết. Dù hoạt động cách mạng nguy hiểm, dù bị tù đày, nhưng tình yêu mãnh liệt vẫn đến với hai trái tim dũng cảm, hai tâm hồn trong trắng, thơ mộng.

Anh Võ Nguyên Giáp cưới Quang Thái, năm đó chú rể 24 tuổi, còn cô dâu 20 tuổi. Sau khi cưới nhau, họ ra Hà Nội, anh dạy học, còn chị thi đỗ và vào học trường Y. Võ Hồng Anh ra đời ở Hà Nội, nhưng không được sống với ba mẹ nhiều, vì ba mẹ bận việc cách mạng. Hồng Anh về ở với ông bà nội ở Quảng Bình.

Năm 1942, Quang Thái bị bắt và bị giam ở Hỏa Lò. Bị giam giữ và bị tra tấn nhiều, sức khỏe của bà yếu đi nhiều. Bà mong ước cháy bỏng được gặp Hồng Anh. Bà nội chiều con dâu, đưa Hồng Anh lên tàu ra gặp mẹ, nhưng chuyến tàu đó máy bay của quân đồng minh ném bom, bà cháu không ra Hà Nội được. Thế là bà Quang Thái hy sinh mà không được gặp chồng con.

Trong kháng chiến chống Pháp, trước khi lên Việt Bắc với ba, Hồng Anh được gặp ba mấy lần, nhưng dù ba đã bế Hồng Anh ra chỗ vắng, hỏi “Hồng Anh có thương ba không?”, đều chỉ là sự im lặng.

Hồng Anh không nói gì vì giận hờn, mà đấy là sự thể hiện tình cảm một cá tính, một sự cảm nhận tinh tế, sâu sắc hơn lời. Sau đấy, sự im lặng này gần như trở thành quy ước của yêu thương không lời giữa hai ba con.

Khi đã ở Việt Bắc, một lần Bác Hồ đến thăm gia đình, Hồng Anh nhận ra ngay, nhưng không dám tới gần. Mãi tới khi ba bảo: “Hồng Anh ra đây chào Bác Hồ đi con!” Lúc đấy chị mới lò dò đến gần Bác và nói: “Cháu chào Bác Hồ ạ!”.

Bác Hồ kéo Hồng Anh vào lòng hỏi: “Ra Việt Bắc cháu có vui không?”. “Dạ, có ạ”. Ba Hồng Anh nói thêm: “Nó ra đây thấy cái gì cũng mới lạ. Vừa rồi được đi ôtô lần đầu, cháu reo lên vui thích, nhưng chỉ một lúc sau là ỉu xìu vì chóng mặt” .

Bác Hồ cúi xuống hỏi: “Thế lúc ấy cháu có khóc không?” .“Dạ, cháu chưa khóc ạ!”. Bác Hồ liền sửa ngay: “Cháu phải nói là “không khóc” chứ không phải là chưa khóc”. Đây là kỷ niệm đầu tiên của chị Võ Hồng Anh về Bác Hồ, và chị nói là “kỷ niệm không bao giờ quên”.

Sau này, sang Trung Quốc, rồi sang Liên Xô học tập, chị bao giờ cũng vững vàng, tự tin, giàu bản lĩnh và học rất giỏi. Huy chương vàng tốt nghiệp phổ thông, bằng đỏ (xuất sắc) tốt nghiệp đại học, học vị tiến sỹ khoa học của chị nói lên điều đó.

Nhà khoa học tài năng và trách nhiệm

Chị Võ Hồng Anh chụp ảnh cùng gia đình và bạn bè

Tôi không dám hỏi chị: “Là phụ nữ, tại sao lại chọn lĩnh vực vật lý lý thuyết vốn khô khan, trừu tượng, mênh mông và khó được mọi người thừa nhận”, vì biết chị đạt được nhiều điều trong lĩnh vực này. Chị đã công bố trên 60 công trình khoa học, chủ yếu ở nước ngoài. Ở Việt Nam , vật lý lý thuyết, hình như chưa được quan tâm và đánh giá đúng mức. Chị có vẻ chấp nhận điều này.

Nhưng khi tôi nói, có một người Việt Nam nữa, cũng tốt nghiệp Đại học Tổng hợp Lomonosov, cũng là người đi về vật lý lý thuyết, hiện đang say sưa nghiên cứu hạt cơ bản, chị hỏi ngay “Ai đấy?”. Tôi trả lời “Đàm Thanh Sơn, hiện đang giảng dạy và nghiên cứu tại Đại học Washington, Hoa Kỳ”. Chị nói: “Vậy là cậu ta may mắn, có môi trường và điều kiện tốt để nghiên cứu. Khi nào có điều kiện, cậu làm quen mình với Sơn nhé!”.

Tôi biết là từ 1987 – 2003, chị làm việc tại Viện Năng lượng nguyên tử quốc gia nên rất muốn biết ý kiến của chị về việc xây dựng nhà máy điện hạt nhân tại Việt Nam.

Là một người có trách nhiệm và trân trọng đồng nghiệp nên chị nói: “Nhà máy điện hạt nhân thì chắc chắn chúng ta phải xây dựng rồi, nhưng ở đâu, lúc nào, chọn công nghệ, nguyên lý gì… là vấn đề tế nhị, nhạy cảm và rất phức tạp. Trên thực tế, đã hình thành một số quan điểm khác nhau. Nói về vấn đề này phải đúng nơi, đúng chỗ, đại diện cho quan điểm nào”.

Chị nói vậy cho kín nhẽ, nhưng tôi biết sự lựa chọn của chị rồi. Ưu tiên số một của chị trong việc xây dựng nhà máy điện nguyên tử là an toàn. Chị đặc biệt nhấn mạnh phải đào tạo cán bộ có tác phong khoa học chính xác và nghiêm túc từ bây giờ. Làm điện hạt nhân không có chỗ cho tư tưởng “thà thẻo, rút ruột công trình, hay thái độ tắc trách. Với văn hóa, tác phong và phẩm chất như hiện nay, chúng ta chưa thể làm điện hạt nhân được”.

Những mong ước của chị

Chị Võ Hồng Anh (thứ hai bìa phải) vui chơi cùng các bạn trên cánh đồng hoa Liên Xô thời học sinh

Thật ra, thời gian, địa điểm làm việc đối với chị chỉ có ý nghĩa tương đối. Điều cơ bản xuyên suốt hoạt động của chị là những vấn đề khoa học vật lý lý thuyết và thái độ sống (mà chị chọn cũng trên cơ sở rất khoa học).

Dù là Giáo sư – Tiến sỹ khoa học, dù đã có trên 60 công trình khoa học được công bố, được nhiều giải thưởng, nhưng chị không phải là người thành đạt. Chính chị nói: “Có lẽ tôi không thấy mình thích hợp với hai chữ “thành đạt” ”.

Có lần, giữa đông đảo bạn bè của nhóm “hạt giống đỏ”, chị nói: “Sao bọn Internat chúng mình đã học, đã sống, đã lớn lên như vậy, mà ra xã hội, chả đứa nào, đặc biệt là bọn nam… “làm nên trò trống gì” nhỉ?

Trò chuyện với chị, tôi biết là chị không hài lòng về mình, chưa hài lòng về những gì chị đã làm được. Vì vậy, sau khi rời Viện Năng lượng nguyên tử quốc gia, chị về “đầu quân” cho Liên hiệp các hội khoa học Việt Nam, cùng với những nhà khoa học nổi tiếng như Vũ Tuyên Hoàng, Vũ Đình Cự… mong làm được một điều gì đó có ý nghĩa.

Trên cơ sở các bộ môn khoa học như toán, lý, hóa, sinh, triết học, các nhà khoa học muốn xây dựng một bộ môn khoa học mới. Rất không may, Giáo sư Vũ Tuyên Hoàng đã ra đi, bây giờ lại đến lượt chị, để lại những mong ước lại dở dang.

Còn nữa, chị nói với tôi là sẽ viết một cái gì đấy về gia đình mình, về ông nội, bà nội - những người đã truyền cho chị những tri thức đầu tiên về văn học dân gian, những bài học đầu tiên về chia ly, đợi chờ, về việc người thân quan tâm, chăm sóc lẫn nhau. Tôi cũng mong được đọc quyển sách như vậy của chị, nhưng có lẽ, không kịp nữa rồi.

Chị còn những mong ước dang dở, kể cả mong ước về khoa học lẫn tình cảm. Chị ước mong ba mình – Đại tướng Võ Nguyên Giáp sống khỏe mạnh đến trăm tuổi. Để thực hiện mong ước này, chị sống tại 30 Hoàng Diệu để chăm sóc ba.

Có những mong ước của chị sẽ thành sự thật, có những mong ước mãi mãi dở dang, có những mong ước chúng ta phải nỗ lực hết mình trong tương lai mới mong chúng có thể thành hiện thực.

Nghe tin chị mất, tôi về tìm lại bài báo “Người phụ nữ ẩn mình vào khoa học” đang viết dở, hoàn thành nốt và thêm vào tít bài ba chữ “đã ra đi”. Tôi lại thầm mong trong giới khoa học, chính khách, doanh nghiệp… Việt Nam luôn có nhiều con người có trí tuệ và nhân cách như chị.

TS. Hồ Bất Khuất