wildlavender

BÍ ẨN CẦU THANG VÚ

1 bài viết trong chủ đề này

Bí ẩn cầu thang vú

09:46:00 15/06/2009

Vùng đất Tây Nguyên có nhiều dân tộc anh em cư trú lâu đời như M'Nông, K'Ho, Stiêng, BaNa… nhưng chỉ có tộc người Êđê mới có tục đẽo cầu thang vú. Theo các nhà nghiên cứu, những chiếc cầu thang núi đôi ấy là tinh hoa, điểm nhấn nổi bật trong đời sống văn hóa, tâm linh của tộc người. Tinh hoa ấy hàm ẩn nhiều điều kỳ thú.

Sức hút kỳ lạ giữa đại ngàn

Người Êđê sống tập trung nhiều ở Đắk Lắk, vùng đất đỏ được mệnh danh thủ phủ Tây Nguyên. "Nơi đâu có người Êđê quần cư, nơi đó luôn hiện hữu bóng dáng cầu thang núi đôi. Cùng với voi Buôn Đôn, hồ nước ngọt trên núi lớn nhất Việt Nam ở huyện Lắk (hồ Lắk), những binh đoàn độc mộc chẻ nước trên dòng Sêrêpôk, du khách trong và ngoài nước đến Đắk Lắk cũng vì sức hấp dẫn của những chiếc cầu thang in bóng hình bầu vú của người phụ nữ đấy!".

Sau miêu tả đầy tính tượng hình rất đỗi ấn tượng, nhà văn Kim Nhất (hội viên Hội Văn học nghệ thuật Đắk Lắk) mách nước: "Buôn Ko D'hong ở phường 4, thành phố Buôn Mê Thuột là buôn cổ nên còn nhiều cầu thang vú. Hầu như nhà dài nào ở buôn cũng có cầu thang này. Có cái qua mấy đời người, tuổi hơn 100 mùa rẫy!'.

Trong bối cảnh bê-tông cốt thép đang lấn át kiến trúc cổ của những buôn làng trên vùng đất đỏ bazan thì việc buôn Ko D'hong - buôn làng nằm giữa phố xá sôi động vẫn giữ được những ngôi nhà dài cổ xưa có đến 4-5 thế hệ tộc người cùng sinh sống đã gây nhiều ngạc nhiên, mang đến niềm hứng khởi cho người thứ lữ. Trước lối vào cổng chính của từng ngôi nhà là chiếc cầu thang được đẽo từ thân cây độc mộc, trên đỉnh cầu thang đều có hình bầu ngực căng tròn, viên mãn.

Posted Image

Du khách thích thú chụp hình lưu niệm bên chiếc cầu thang kỳ lạ.

Tại nhà dài lớn nhất buôn, thấy khách thích thú ngắm nghía, sờ nắn bầu ngực chạm gỗ tràn đầy sức sống, già làng Ama H'rin, người khai sinh buôn Ko D'hong sau giải thích: "Buôn Ko D'hong có nghĩa Buôn trù phú", bật mí: "Chỉ người Êđê mình mới chạm ngực phụ nữ trên cầu thang thôi. Cái cầu thang này hồi ông cha mình còn nhỏ đã thấy nó rồi. Nó được đẽo từ gỗ cà chít, gỗ quý của rừng đấy!".

Đảo sang những ngôi nhà dài khác, lữ khách đều được những chiếc cầu thang núi đôi đón chào bằng khuôn hình bồng đảo no tròn, căng sữa. Thời gian, nắng mưa và tay người cầm nắm khiến các "núi đôi" lên nước bóng loáng, mát rượi. Những bộ ngực được chạm khắc trên gỗ liền khối ấy rất cân đối, hài hòa.

"Tôi đã đi nhiều nơi trên thế giới nhưng chưa thấy nơi đâu có những chiếc cầu thang lạ như thế này. Nó chứng tỏ nghệ nhân đục đẽo rất khéo tay và có óc thẩm mỹ cao". Sau nhận xét của bạn đồng hành, nữ du khách người Pháp tên Maria, chia sẻ: "Nhìn vào từng bộ ngực ta có thể đoán chủ nhân của nó là những cô gái trẻ đẹp, thân hình nở nang hừng hực sức sống”.

Biểu trưng của nhi nữ thượng quyền

Trong khi các vị khách Á - Âu mê mải chụp hình những chiếc cầu thang vú thì chúng tôi tìm gặp các già làng Êđê đặng hỏi rõ nguồn gốc của luật tục này. Vì sao người Êđê không chạm khắc hình hoa pơ-mu, con chim chơ-rao, đôi sừng trâu… mà lại là bộ ngực của người phụ nữ? Liệu có ẩn ý gì sau những cặp "núi lửa" trên gỗ?

Một già làng tên Ama Khăm cho biết, người Êđê theo chế độ mẫu hệ (con gái sinh ra lấy họ mẹ, người phụ nữ làm chủ gia đình) và những chiếc cầu thang vú là thông điệp của nhi nữ thượng quyền. "Chạm cái bầu sữa mẹ ý ông cha bà mẹ muốn ngợi ca vẻ đẹp của người nữ, tôn trọng người nữ đấy" - già cho biết.

Người Êđê xem 2 con số 7 và 9 là những con số thiêng. Tùy quy mô ngôi nhà và sự giàu có mà từng gia đình tạc nấc thang 7 hoặc 9.

Theo già làng Ama H'rin, tuy có khác nhau về con số thiêng nhưng các ngôi nhà dài bao giờ cũng có điểm chung, trước nhà luôn có cái cầu thang chính và bên hông là cầu thang phụ. "Cầu thang chính còn gọi cầu thang vú dành cho phụ nữ và khách quý. Cầu thang phụ nhỏ hơn, không chạm khắc gì dành cho đàn ông". Dứt lời già tủm tỉm cười. Xem chừng già rất ưng cái bụng với sự sắp đặt từ ngàn xưa ấy!

Câu chuyện về những chiếc cầu thang vú càng thêm thắm đượm, huyền ảo khi có sự góp sức của men rượu cần thơm nồng. Bên ánh lửa bập bùng, trong tiếng chiêng ngân vang khắp sông suối và các triền núi đồi, già làng Ama H'rin tiếp tục bật mí luật định từ ngàn xưa: "Đàn ông bất kỳ nếu bước lên cái cầu thang chính khi không được nữ chủ nhà cho phép thì bị phạt nặng lắm. Khách đến thăm trước khi bước vào nhà phải dùng 2 tay ôm lấy bầu ngực. Như vậy mới thể hiện sự tôn trọng nữ chủ nhà".

Một ngày nào đó có dịp đến Đắk Lắk, bạn đừng bỏ lỡ cơ hội tìm đến buôn Ko D'hong để được tận mắt chiêm ngưỡng những chiếc cầu thang vú. Khoan nói đến tài nghệ chạm khắc của các nghệ nhân và vết thời gian, nắng mưa hiện rõ trên từng đôi gò bồng đảo.

Chỉ riêng cái ý niệm sâu xa đề cao, vẻ đẹp và vai trò của người phụ nữ qua những chiếc cầu thang vú ấy đã dư sức giữ chân bạn rồi. Trong bối cảnh nạn trọng nam khinh nữ vẫn còn là vấn đề nóng bỏng của xã hội hiện đại thì câu chuyện một tộc người cổ ở Tây Nguyên biết nâng niu, trân trọng giới chân yếu tay mềm thật đáng khâm phụcPosted Image

N.T.Dũng

nguồn cand.online

Share this post


Link to post
Share on other sites

Vui lòng đăng nhập để bình luận

Bạn sẽ có thể bình luận sau khi đăng nhập



Đăng nhập ngay