TRUY TÌM VỀ MỘT GIAI THOẠI ĐẶT MỘ . dienbatn.

VĂN BIA TRÊN ĐỈNH KHAU LOÁNG .

Trải qua nhiều khó khăn , được sự trợ giúp nhiệt tình của con cháu dòng họ VI và nhất là được sự giúp đỡ hiệu quả của ThS. NGUYỄN XUÂN DIỆN - Phó Giám đốc Thư viện Hán nôm . Ngày hôm nay , người viết đã có được bản dịch văn bia của ngôi mộ dòng họ VI trên đỉnh Khau Loáng , một ngôi mộ có nhiều bí ẩn . Người viết xin chia sẻ cùng các bạn .

諒 山 省 祿 平 州 屈 舍 總 馬 祿 村 韋 家 誌 墓

先 封 公 太 夫人 卜吉 于 丘 浪 山 前 後 四 十 六 年 始 非 敢 也 蓋 有 待 也 我 家 本 歡 州 自 始 祖 都 督 桓 郡 公 奉平吳 創 業 舉 …準往諒 山 處 為 國 … 平 食 祿于本 州 遂 館 焉．先 封 公 的 派 也．

公 以 嘉 隆朝 乙 卯 年 九 月 二 十 三 日 辰 時 生 ．明 命 十 二 年 承 鎮 官 保公 為 本 州 知 州 十 四 年 … 雲 進 為 省 城 於 時 七 州 ． 惟 公 前 來 保 護 身 手 轉 輪 射 宛 匯 將 名 中匯 … 隋 皆 無 解 以 公 知 府 衙 仍 嶺 嗣 德 七 年 致 士 ． 八 年 七 月十 二 日 酉 時 終 于 嘉 壽 六 十 一歲 ．

先 太 夫 人 姓 何 翻 臣 一 貴 族 也 …… 以 乙 丑 年 四月十 二 日 丑 時 生 ； 以 癸 亥 年 二月 十 九 日 戊 辰 壽 終享 年五 十 有 九 癸 日． 先 封 公 太夫 人 在 于 仕 歷 蒞 州 縣 垂 三十 年 自 升 翻 羽 加 督 府 金 御 昭 列 始 蒙 封 贈 先 公 太 夫 人 以 不 及見 矣 ．

同 慶 三 年 二 月 日 太 夫 人 為 五 品 宜 人 ， 金 上 臨 御 之 五 年 三月 日 慶 太 夫 人 從 三 品 淑 人 ； 十 一 年 十 一 月 日 累 贈 …… 公 加 … 寺 卿 ， 太 夫 人 正 三 品 淑 人 ． 於 是 理 拜 …… 事 親 而 言 曰 忠 孝 矣． 先 封 公 精 忠 一 片 日 月 爭 光 ， 歷 朝 …… 命先 蔭 之 福 ． 生 有 機 足 以 表 …… 後 世 而 庇 賴 … 子 孫 矣 …… 列 …… 先 封 太 夫 人 之 隆 … 並 壽 于 碑 … 子 … 之 …… 而 能 全 大 節 無 … 所 生 其 來 有 … ．

諒 平 等 處 地 方 提 督 軍 務 場 派南 小 子 　

TÀI LIỆU HỌ VI

Phiên âm:

LẠNG SƠN TỈNH - LỘC BÌNH CHÂU - KHUẤT XÁ TỔNG - MÃ LỘC THÔN

VI GIA CHÍ MỘ

Tiên Phong công, Tiên thái phu nhân bốc cát vu Khâu Lãng sơn, tiền hậu tứ thập lục niên thủy phi cảm tuy dã, cái hữu đãi dã. Ngã gia bản Hoan Châu, tự thủy tổ Đô Đốc Hoàn Quận công phụng bình Ngô sáng nghiệp cử [..]1 chuẩn vãng Lạng Sơn xứ, vi quốc [..] bình thực lộc vu bản châu toại quán yên. Tiên Phong công đích phái dã.

Công dĩ Hoàng triều Gia Long, Ất Mão niên cửu nguyệt, nhị thập tam nhật, Thìn thời sinh. Minh Mệnh thập nhị niên thừa trấn quan bảo công vi bản châu Tri châu. Thập tứ niên [..] vân tiến vi tỉnh thành ư thất châu.

Duy công tiền lai bảo hộ thân thủ chuyển luân xạ Uyển Hối tướng danh Trung Hối [..] tùy giai vô giải dĩ công. Tri phủ nha nhưng lĩnh Tự Đức thất niên chí sĩ; bát niên thất nguyệt, thập nhị nhật, Dậu thời chung vu gia, thọ lục thập nhất tuế.

Tiên thái phu nhân tính Hà, phiên thần trung nhất quý tộc dã [..], dĩ ất Sửu niên, tứ nguyệt, thập nhị nhật, Sửu thời sinh; dĩ Quý Hợi niên, nhị nguyệt, thập cửu nhật, Mậu Thìn thọ chung. Hưởng niên ngũ thập hữu cửu quý nhật.

Tiên Phong công thái phu nhân tại vu sĩ lịch lỵ châu huyện thùy tam thập niên tự thăng phiên vũ gia đốc phủ kim ngự chiêu liệt thủy mông phong tặng Tiên công thái phu nhân dĩ bất cập kiến hĩ. Đồng Khánh tam niên, nhị nguyệt nhật, thái phu nhân vi ngũ phẩm Nghi nhân. Kim Thượng lâm ngự chi ngũ niên, tam nguyệt nhật khanh thái phu nhân Tòng tam phẩm Thục nhân; Thập nhất niên, thập nhất nguyệt nhật lũy tặng [..] công gia [..] Tự khanh, Thái phu nhân Chánh tam phẩm Thục nhân. Ư thị lý bái [..] sự thân nhi ngôn viết Trung Hiếu hĩ.

Tiên Phong công tinh trung nhất phiến, Nhật nguyệt tranh quang. Lịch triều [..] [..] mệnh tiên ấm chi phúc. Sinh hữu cơ túc dĩ biểu [..][..] hậu thế nhi tý lại [..] tử tôn hĩ [..] liệt [..] [..]. Tiên Phong thái phu nhân chi long [..] tịnh thọ vu bi […] tử [...] chi […] nhi năng toàn đại tiết vô [..] sở sinh ký lai hữu [..].

Lạng - Bình đẳng xứ địa phương Đề đốc quân vụ

Tràng Phái nam tiểu tử.

1 Dấu ngoặc vuông [..] biểu thị một chữ hoặc vài chữ trong nguyên bản bị mất.

TÀI LIỆU HỌ VI

Dịch nghĩa:

GHI CHÉP VỀ MỘ PHẦN HỌ VI TẠI THÔN MÃ LỘC, TỔNG KHUẤT XÁ,

CHÂU LỘC BÌNH, TỈNH LẠNG SƠN

Cụ Tiên Phong cùng cụ bà bói được đất tốt ở núi Khâu Lãng, sớm kết phát trong khoảng trên dưới 46 năm cũng có ý ngầm đợi.

Nhà ta vốn ở Hoan Châu1, tự cụ Thủy tổ Đô Đốc Hoàn Quận công vâng mệnh đi bình dẹp giặc Ngô, dựng nghiệp nhà Lê, được cho đến hưởng lộc ở châu này mà ở lại đó. Cụ Tiên Phong là con cháu dòng đích.

Cụ Tiên Phong công sinh giờ Thìn, ngày 23 tháng 9 năm Ất Mão, niên hiệu Gia Long (?)2. Năm Minh Mệnh 12 (1831) cụ vâng mệnh làm Tri châu châu Lộc Bình. Đến năm thứ 14 (1833) vây tỉnh thành và thất châu. Cụ trước đây đã có công bảo vệ thân hữu tay chân của tướng Trung Hối, đã giải vây được, nên rất có công. Năm Tự Đức 7 (1854) về nghỉ hưu. Năm Tự Đức 8 (1855) tháng Bảy, ngày 12, giờ Dậu, cụ mất tại nhà, thọ 61 tuổi.

Cụ bà người họ Hà, là dòng họ phiên thần quý tộc danh giá. Cụ sinh giờ Sửu, ngày 12 tháng 4 năm Ất Sửu (1805). Mất giờ Mậu Thìn, ngày 19 tháng Hai năm Quý Hợi (1863) hưởng thọ 59 tuổi. Cụ theo cụ ông tại các nơi cụ ông làm quan ở các châu huyện có đến 30 năm, nhưng những vinh dự mà nhà vua phong tặng cho cụ thì cụ đều không kịp thấy.

Năm Đồng Khánh 3 (1888), tháng Hai, cụ được ban Ngũ phẩm Nghi nhân. Đến năm Thành Thái 5 (1893), tháng Ba, cụ được ban Tam phẩm Thục nhân; năm thứ 11 (1899) tháng 11 cụ ông được liên tiếp (truy) tặng là [..], lại thêm […] Tự khanh, nên cụ bà lại được ban Tam phẩm Thục nhân. Bấy giờ […] gọi là Trung hiếu vậy!

Cụ Tiên Phong là một bậc trung nghĩa ở đời, lòng trung sáng cùng nhật nguyệt. Trải các triều đều […], lại cho con cháu được hưởng ấm. Khi cụ còn sống thì chí khí sắt son làm gương cho hậu thế; khi cụ mất đi thì phúc lớn để lại cho cháu con mãi muôn sau. Vì thế xin được kể ra đây công đức của cụ Tiên Phong và cụ bà, khắc lên bia đá, truyền mãi muôn đời, để cho hậu thế giữ trọn danh tiết.

Đề đốc quân vụ các địa phương Lạng - Bình

Con trai Tràng Phái Nam kính đề1.

1 Hoan Châu: Nghệ An ngày nay.

2 Thực ra bia viết nhầm. Trong niên hiệu Gia Long không có năm Ất Mão. Năm Ất Mão gần nhất trước đó là 1795.

1 Căn cứ theo niên đại nêu trong bia và gia phả họ Vi, thì bài văn bia này được cụ Tràng Phái nam viết trong khoảng từ năm 1899 đến năm 1905.

Bản dịch của ThS. NGUYỄN XUÂN DIỆN - Phó Giám đốc Thư viện Hán nôm HỌ VI Ở LẠNG SƠN VÀ CÔNG LAO CỦA ĐÔ ĐỐC VI ĐỨC THẮNG ĐỐI VỚI XỨ LẠNG .

Bài của HOÀNG GIÁP - Viện nghiên cứu Hán - Nôm .

Lạng sơn xưa là Lạng châu ở nơi địa đầu Tổ quốc . Nhìn lên bản đồ , Lạng sơn như một con diều sải cánh không bết mỏi mệt . cánh bên trái là Lộc bình , Đình lập ; Cánh bên phải là Văn quang , Văn lãng , Tràng định . Trục đối xứng là Đồng đăng , Cao lộc , Thị xã . Đồng Mỏ và Hữu lũng .

Lạng sơn trải qua bao thăng trầm sóng gió biến thiên lịch sừ mà lúc nào cũng ngẩng cao đầu ở vị thế tiền tiêu . Hôm nay lạng sơn vất cánh bay cao hơn , bay xa hơn , xứng đáng là một trung tâm Kinh tế , văn hóa của một nút giao lưu hội tụ Quốc tế . Sở dĩ lạng sơn có được điều đó vì Lạng sơn có sức mạnh của 7 họ Thổ ty và của Nhân dân các dân tộc tày , Nùng , Dao , Kinh , Hoa ...ngàn đời sinh sống tại đây .

Trong bài này tôi xin được nêu kiến giải bước đầu của mình về họ Vi , một trong 7 họ Thổ ty ở lạng sơn và con người tiêu biểu của họ là VI ĐỨC THẮNG .

DÒNG HỌ VI Ở LẠNG SƠN

Đến nay có rất nhiều giả thiết về nguồn gốc họ Vi ở lạng sơn . Để có một kết luận xác thực về nguồn gốc họ Vi âu cũng lắm công phu . Thuyết thứ nhất cho rằng họ Vi là con cháu Hàn Tín . Chữ Hàn 韓 , một bên là chữ Trác 卓 , một bên là chữ Vi 葦. Truyền rằng hàn Tín bị ghép vào tội phản nghịch chu di Tam tộc thì một số người họ Hàn , trong đó có vợ bé hàn Tín đang mang thai chạy trốn sang Giao chỉ , cư trú tại Tổng vạn phần xứ Nghệ an , sau đổi làm họ Vi. Đến thời Lý , Trần , ông cha họ đã từng làm quan có công . Khi đó họ lại chuyển đến cư ngụ tại phía Tây núi Huyền đình - Lục ngạn - Bắc giang . Trong cuộc kháng chiến chống quân Minh , họ lại giúp lê Lợi , có công nên được phong Đô đốc Đồng tri ( Phó Đốc trấn ) , trấn giữ Lạng sơn , đời đời con cháu được phân phong ở Lộc bình . Đất Bắc ninh , Bắc giang , Lạng sơn trong Lịch sử gắn chặt với nhau , lúc thì gọi là Lạng giang , khi thì gọi là Đạo Kinh bắc , nên họ Vi ở Lục ngạn được coi là " bản xứ " tức người Lạng sơn .

Nguyễn Đình tộc phả ( Hiện anh Nguyễn đình Bao ở Thị trấn Na sầm - Văn lãng cất giữ ) chép : " Con trai thứ 8 Vũ Nghĩa tướng quân Đô đốc Thiêm sự Nghi Quận công Nguyễn Cẩm Miên đem binh mã 15.000 người đến lạng sơn làm Chánh Tuần phủ . Người bản xứ lạng sơn , Đô đốc Đồng tri Hoàn Quận công VI ĐÌNH HÂN cũng đem 15.000 tướng sĩ , binh mã lên Lạng sơn làm Phó Tuần phủ đóng tại Đoàn Thành cùng chế ngự biên cương . Chia giữ các Quan ải Nam quan , Bình nhi , Bạc khư, Bình lăng , Lân quan , Phân quan , Kết quan . Mỗi Quan ải đều 2.000 người chốt giữ . Bấy giờ chiến sự vẫn xảy ra , Triều đình ra lệnh chỉ buộc hai họ Nguyễn và Vi ở lại giữ Lạng sơn , không được về quê , thế tập cha truyền con nối làm Phiên Thần " .

Thuyết thứ hai cũng thừa nhận Tổ tiên của họ Vi sống ở Nghệ an , nhưng không phải ở Tổng vạn phần mà là ở xã Phát xá - Huyện Thiên lộc ( Can lộc ) . Người được cử lên trấn giữ lạng sơn không phải là VI BÌNH HÂN mà là VI THẾ ĐỨC .Thuyết này không hề nói đến họ Vi chuyển từ Nghệ an đến cư trú tại núi Huyền đình - Lục ngạn - Bắc giang .

Trong bảng kê khai Gia phả của Tuân Vũ bá Vi Đình Trinh ( bản sao năm Khải định thứ 4 - 1919 ) có chép : " Thủy tổ Tuyền Quận công VI THẾ ĐỨC quê ở xã Phát xá - Huyện Thiên lộc xứ Nghệ an . Bấy giờ theo khởi nghĩa ( Lam sơn ) , có công được Vua ghi nhớ công lao cho làm Phiên Thần xứ Lạng sơn , hưởng lộc nước , đời đời kế tập , cư trú tại xã Suất Lễ - Châu Lộc bình " .

Hai thuyết trên có khác biệt , nhưng có nhiều điểm chung :

1/ Tổ tiên họ Vi ở Lạng sơn trước đây có cư trú tại Nghệ an , đã có công với nước được phong tước .

2/ Họ Vi được phong đất ở châu Lộc bình - Tỉnh Lạng sơn .

Họ Vi được kế tập làm Phiên Thần ở Lạng sơn để bảo vệ biên cương Tổ quốc .

CÔNG LAO CỦA ĐÔ ĐỐC VI ĐỨC THẮNG ĐỐI VỚI XỨ LẠNG .

VI ĐỨC THẮNG người xã Khuất xá - Châu Lộc bình - Phủ Trường kháng xứ Lạng sơn - Đạo Kinh Bắc nước An Nam . Vào những năm Vĩnh Trị ( 1676 - 1680 ) được Trịnh phong là Đô tống binh sứ ty Đô Tổng binh sứ , Bắc quân Đô đốc Thiên sư , Vĩ Quận công ( Chức này sau gọi là Đốc trấn hay Tổng trấn ) .Những năm này VI ĐỨC THẮNG là vị Quan cao nhất trông coi xứ lạng .

Từ khi VI ĐỨC THẮNG được phong là Đố đốc Thiêm sự , ông đã có nhiều cống hiến đối với mảnh đất biên cương này . Điều đầu tiên phải nói đến là VI ĐỨC THẮNG cùng hai phó tướng là NGUYỄN ĐÌNH LỘC , THÂN ĐỨC TÀI đã giữ yên biên giới , làm tốt việc bang giao để dân 7 Châu xứ Lạng an cư lạc nghiệp .

Sắc chỉ ngày 16/10 năm Vĩnh Trị thứ nhất 1676 , khẳng định : " Đại nguyên soái Trưởng Quốc chính Thượng sư Tây vương ( TRỊNH TẠC ) lệnh chí : Đô đốc Tổng binh sứ Đô đốc Thiêm sự Vĩ Quận công VI ĐỨC THẮNG , Tổng binh Đô đốc đồng tri Thao Quận công NGUYỄN ĐÌNH LỘC , Tổng binh Thiêm sự Đề đốc Vinh Quận công HOÀNG CÔNG BÌNH , Quảng úy Đại sư Vi đường hầu HÀ ĐỨC TUẤN , Đề đốc Cường Quận công NGUYỄN ĐÌNH KẾ , Đề đốc kiêm Thọ hầu VI PHÚC QUỐC , Tham đốc kiêm Tài hầu HOÀNG CÔNG HIỀN , Hào xuyên hầu VI ĐÌNH BÌNH xứ Lạng sơn ...Nếu được tin của Tuyền Quận công ( NGUYỄN KHẮC TUY ) thì phải đem quân đến tiếp viện , hiệp lực vây đánh cốt giết sạch lũ giặc . Ai chém được đầu giặc , hay bắt sống được chúng , thu được ngựa , vũ khí , có công phải được đối chiếu hậu thưởng để động viên khuyến khích . Đồng thời phải lập nhiều đồn , tăng thêm quân để tiệu trừ tiêu diệt bọn phản loạn . Chế độ rõ ràng , kẻ nài vi phạm sẽ có Quốc pháp . Nay ra lệnh " .

dienbatn với bà VI NGUYỆT HỒ là phu nhân của cố Giáo sư bác sĩ Tôn Thất Tùng .

dienbatn với bà VI KIM THÀNH .

dienbatn với con cháu họ Vi .