NHỮNG SẮC MÀU CỦA CÔNG LÝ

Những sắc màu của công lý

Chủ nhật, 25/5/2008, 07:20 GMT+7

Công lý - sự công bằng mà con người tìm kiếm và ngưỡng mộ vốn là những tiêu chuẩn ứng xử rất nhân văn từ khi có sự chung sống gia đình và xã hội.

Khi con người đông lên, xã hội phân hoá, con người đặt ra cách cư xử mới là uỷ nhiệm cho một cộng đồng cai trị có quyền đặt ra luật và trao cho cộng đồng đó cái quyền hành xử công lý và quy định bằng quốc luật những nguyên tắc về công lý, lẽ công bằng cho những số phận, hoàn cảnh con người vổn rất khác nhau. Không thiếu lúc này, lúc khác, chỗ này, chỗ kia, cán cân công lý, lẽ công bằng đã bị bóp méo và xúc phạm bởi bộ máy mang tên “công lý”. Hệ quả là bất công, thù hận, trả đũa, chống đối, bất hợp tác. Máu gọi máu, làm nhơ màu công lý. Cán cân công lý bị bẻ queo theo các giá trị tự biện.

Âu điều đó cũng là do con người. Lỗi không nằm ở pháp luật mà nằm ở quan niệm máy móc của người hành xử chúng khác với “công lý theo luật tự nhiên”. Vụ án tình huống sau đây có thể minh hoạ một cách hiểu về công lý theo luật tự nhiên.

Từ một vụ tai nạn

Một vụ tai nạn giao thông xảy ra. Hai người chết. Một bà mẹ và đứa con gái chết tức tưởi trong một vụ va chạm mạnh do một thanh niên đua xe ô tô gây ra. Cậu thanh niên thoát chết và trốn biệt tăm. Không có nhân chứng. Vụ án kết thúc bằng báo cáo tai nạn của cảnh sát. Ba bố con của các nạn nhân lùng sục, thuê người điều tra và luật sư để tìm công lý trước Toà. Nhân chứng và vật chứng đã được tìm thấy. Cậu thanh niên 19 tuổi gây tai nạn bị đưa ra trước vành móng ngựa, bị buộc tội giết hai mạng người do cố ý khi đua xe, tổng mức phạt tù 30 năm.

Người bố của gia đình bị nạn đã quyết định gặp kẻ gây tai nạn, nghe lời thú tội và hối lỗi tự đáy lòng cậu ta. "Vợ và con tôi đã chết vì sự nhẫn tâm của cậu, họ và tôi đã có công lý, và cậu đang phải trả giá". Gã trai khóc sụt xùi: "Cháu đáng hưởng sự trừng phạt, nếu không ra toà, thì cả cuộc đời còn lại cháu cũng bị trừng phạt kiểu khác".

Người bố của gia đình nạn nhân thương thuyết với vị luật sư của mình và của bị cáo để thu xếp kết cục giảm nhẹ cho cậu trai gây tai nạn. "Tôi không chấp nhận điều này, mất bao nhiêu công sức mới có được công lý, và chính anh đã nài nỉ tôi biện hộ để có được công lý hôm nay", bà luật sư của người bị hại nói như vậy.

Cơ hội cho người phạm tội

Một ngày, ông bố của gia đình các nạn nhân bị gọi tới trường học của đứa con trai út đang bị bệnh trầm lắng sau khi mất mẹ và em - những người duy nhất hiểu nó và là chỗ dựa cho sự cô đơn tuổi trưởng thành của nó.

Tại đây, ông bố tận mắt nhìn thấy các trẻ trai trung học đua xe gắn máy vòng quanh trường, vô tư giỡn đùa tính mạng của các bạn chúng. Anh ta đột nhiên chỉ còn nghe thấy các tiếng phanh gấp và "rầm, rầm", bốc cháy dữ dội và phát nổ - hình ảnh của chiếc xe mà vợ con anh ta bị đâm hôm nào.

"Bà để học sinh của bà thế này à? Chúng nó đang tập giết người", anh ta hét vào mặt bà hiệu trưởng. "Chúng nó không nghe ai cả, mặc dù tháng nào người ta cũng tới đây giảng về luật giao thông và tai nạn", bà hiệu trưởng bất lực nói.

Ông bố lặng lẽ đưa con về trong suy nghĩ "Tại sao không tôn vinh những người đã chết bằng cách cho kẻ gây tại nạn một cơ hội thú tội trước học sinh đồng tuế, sẽ ngăn chặn nhiều cái chết oan ức khác". Ông ta bắt đầu tự thu xếp với kẻ gây ra cái chết của vợ con mình.

Một ngày sinh hoạt về chủ đề giao thông tại trường trung học của cậu con trai út, cậu ta thấy bố mình đứng trên bục, nói về nỗi đau của gia đình và chỉ tay vào kẻ gây án ngồi ở một góc khuất: “Hãy nghe anh ta nói!”.

Cậu trai gây tai nạn lúng túng đứng lên trước lũ trẻ không quen biết và hối hận: "Tha lỗi cho tôi, một ngày tỉnh dậy, tôi đồng ý đua xe với bạn, khi đèn xanh bật lên, tôi thấy bồng bềnh như đang bay, thấy mọi người ngưỡng mộ, thấy mình có ý nghĩa biết bao... rồi rầm một cái, tôi đã huỷ hoại cuộc sống của năm người, kể cả bố mẹ tôi là bảy và nếu các bạn tính cả tôi vào là tám người...".

Đứa con út xô ghế chạy khỏi phòng sinh hoạt: "Bố vô cùng tệ, không chịu hỏi ý kiến mình và anh trai, bố vô cảm trước tính mạng mẹ và em, lại đi bạn bè với kẻ giết người". Người con trai cả lờ mờ hiểu ý đồ của bố, nó khuyên em nhưng không được.

Thằng em trong cơn tức giận đã đạp xe ra ngoài đường, bị xe ô tô đâm phải, may là còn tính mạng, chỉ bị khâu 12 mũi. Đúng lúc đó, bố nó bận đi diễn thuyết về nạn đua xe cùng cậu trai gây ra cái chết của mẹ và em nó tại một trường trung học khác.

Những sắc màu công lý

Phiên phúc thẩm rồi cũng đến. Cả ba bố con mất người thân trong vụ đua xe đều đi dự. Trước phút tuyên án giữ nguyên phán quyết sơ thẩm, thẩm phán đã nhận được đề nghị của bên bị hại từ hai luật sư xin đổi tội danh giết người cố ý bằng khinh suất.

Do đó được hưởng cải tạo không giam giữ hai năm, tù treo hai năm và buộc lao động công ích 300 giờ đối với cậu trai gây tai nạn bỏ trốn, kèm thêm điều kiện của gia đình người bị hại là tiếp tục đi diễn thuyết tại các trường trung học về hậu quả do đua xe.

“Đó là món quà vô giá của công lý đối với cậu”, bà thẩm phán nói. Ba bố con có những người thân bị giết trong vụ đâm xe đều thống nhất trả lời trước báo chí: "Chúng tôi đã có công lý của mình.Vợ, mẹ, con, em của chúng tôi đã không chết vô ích".

Đó là công lý tự nhiên. Bà luật sư của ba bố con sững sờ: "Nhờ có ba bố con anh, đến bây giờ tôi mới hiểu thế nào là công lý thật sự"./.

• Bạn đọc Nguyễn Chí Dũng