Ngôi chùa thiêng bị lãng quên hơn hai thế kỷ

Ngôi chùa thiêng bị lãng quên hơn hai thế kỷ

(Dân trí) - Nằm ngay dưới chân núi Tuyết Sơn, giữa cánh đồng mênh mông có một ngôi chùa cổ kính được xây dựng từ năm 1801. Trải qua thời gian với nhiều đổi thay của thời cuộc, ngôi chùa đã xuống cấp trầm trọng và đang kêu cứu...Cho đến nay, sau hơn 200 năm tồn tại, ngoài sự chăm sóc của các bô lão và người dân trong làng, ngôi chùa không nhận được sự quan tâm chính đáng của chính quyền địa phương và di tích này gần như bị bỏ hoang giữa cánh đồng.

Ngôi chùa là chứng nhân lịch sử

Phải đi men theo những quả núi cao, chằng chịt những hố rãnh sâu hoắm bị nước sói mòn, băng qua một ngôi làng nhỏ, thưa thớt dân cư, chúng tôi mới đến được xóm 8, xã Nghi Tiến, huyện Nghi Lộc (Nghệ An) để tận mắt chứng kiến một ngôi chùa được xây dựng vào năm đầu tiên của thế kỷ XIX đã gần như bị lãng quên - chùa Bạch Y Tuyết Sơn Bồ Tát.

Trải qua bom đạn chiến tranh ác liệt vậy mà khu chính điện của ngôi chùa vẫn còn khá nguyên vẹn. Những hình rồng cuộn trang trí trên bức tường phía sau, những pho tượng cổ và những câu đối còn nguyên nét mực... Từng vết rêu mốc của thời gian hằn rõ lên cả những viên đá lát trong khuôn viên chùa.

Dòng chữ được ghi dưới những họa tiết hoa văn tại gian Thượng vẫn còn đến bây giờ. (Ảnh Q.C)

Những chứng cứ chính xác còn để lại như năm xây dựng ngôi chùa được viết trang trọng, ẩn sau những khúc rồng cuộn trên bức tường phía sau. Ngôi chùa này được xây dựng năm 1801, sau triều Tây Sơn Nguyễn Huệ, tức trước năm mà vua Gia Long chính thức lên ngôi.Theo ghi chép còn lại của làng, thực địa nguyên thủy của chùa được xây dựng trên một khu đất có chiều dài 85m, chiều rộng 82m, tổng diện tích lên đến 6970m vuông. Chùa Bạch Y Tuyết Sơn Bồ Tát là một ngôi chùa lớn và quan trọng về giá trị văn hóa và tâm linh lúc bấy giờ. Cấu trúc của chùa gồm chùa Thượng và chùa Hạ, lợp ngói vảy cổ kính. Phía trên cửa cổng chùa Thượng đắp nổi hình con Hổ Long lớn. Phía trong chùa trên vẽ hình 2 con rồng chầu mặt nguyệt lẫn vào các đám mây đoạn khuất, đoạn hở, nhiều pho tượng đồng, tượng gỗ được đúc, chạm khắc tinh xảo...

Các vị bô lão trong làng cho biết, chùa Bạch Y Tuyết Sơn Bồ Tát là một ngôi chùa thiêng. Khoảng năm 1972 - 1973, một trại nuôi lợn được chuyển đến ngay bên cạnh ngôi chùa, trong năm đó, một con lợn mẹ đã đẻ ra một con voi con. Ngay sau đó, con voi con chết, được người dân trong làng chôn cất trên một gò nhỏ cạnh chùa rồi thờ cúng từ đó.

Cho đến tận bây giờ, những người trong làng qua cổng chùa đều phải bỏ nón, khom người và thành kính nếu không sẽ bị “ngài quở” sinh ốm đau. Chính vì ngôi chùa linh thiêng như vậy mà người dân trong làng vẫn đều đặn hàng trăm năm nay đều tổ chức lễ bái vào các ngày rằm tháng giêng, 19/01 âm lịch, 03/03 âm lịch, 10/10 âm lịch.

Không chỉ mang giá trị tinh thần, ngôi chùa này còn chứng kiến và tham gia vào nhiều biến cố lịch sử. Ngay từ những ngày đầu kháng chiến chống Pháp, do địa thế nằm giữa cánh đồng, chùa đã được dùng làm nơi huấn luyện dân quân, du kích địa phương. Vườn chùa qua nhiều năm tháng là nơi diễn ra các cuộc họp bí mật của Đảng bộ địa phương và nhiều cán bộ lão thành cách mạng.

Từ năm 1949 - 1955, nhà chùa còn là trường học của con em trong vùng. Trong cuộc kháng chiến chống Mĩ vĩ đại, từ năm 1968 - 1976, chùa nơi kho chứa vũ khí, chủ yếu là các loại đạn pháo bắn tàu thủy địch: 75, 85, 120 li, lựu đạn.... Từ năm 1969 - 1977, ngôi chùa lại tiếp tục trở thành trụ sở kháng chiến cho ủy ban nhân dân xã Nghi Tiến.

Lưỡi rìu đá và bình vôi được người dân phát hiện trong khuôn viên di tích

Mới đây, trong quá trình canh tác xung quanh ngôi chùa, người dân trong vùng đã tìm thấy rất nhiều cổ vật của ngôi chùa từng bị “độn thổ”. Đáng lưu ý trong đây là hàng chục chiếc bình vôi nhỏ, thiết kế tinh xảo, khi rửa sạch bùn trở nên sáng loáng, những chiến lưỡi rìu đá và hàng chục kg tiền đồng cổ.

Đặc biệt, theo sách vở ghi chép để lại, chùa từng có một tấm bia đá lớn có 17 dòng chữ Hán được khắc theo hàng dọc từ trên xuống ghi lại sắc chức các vị quan tướng có công. Sau nhiều năm bị mất tích, mới đây người dân trong vùng đã tìm được phần chân của bia đá. .

Di tích đang kêu cứu

Qua thời gian và bom đạn ác liệt, diện tích chính thức hiện nay của ngôi chùa chỉ còn lại 880m2. Bên cạnh đó, do chưa có sự công nhận di tích chính thức của địa phương cùng những phương án bảo tồn di tích cụ thể, ngôi chùa vẫn đang phải chịu cảnh nguy nan.

Người dân nghèo nơi đây chỉ đủ tiền góp xây cổng Tam Quan và tường bao để bảo vệ di tích.

Ông Võ Đình Nông, người trông nom chùa hiện nay than thở: “Tôi nối tiếp cụ thân sinh ra tôi là đời thứ hai trông nom ngôi chùa này. Hiện nay, chùa đang bị xuống cấp nghiêm trọng, chúng tôi biết mà bất lực vì không có kinh phí trùng tu”.

Những hoành phi câu đối, hình họa tiết cổ cùng những bức tượng cổ đang rất cần sự bảo quản và tôn tạo của chính quyền địa phương. Nếu không có sự quan tâm kịp thời thì không chỉ di tích này mà ngay cả những cổ vật được khai quật sẽ hư hỏng theo thời gian. Nói về số phận của ngôi chùa hơn 200 tuổi, ông Lưu Quang Thượng - Chủ tịch ủy ban nhân dân xã Nghi Tiến - cho biết: “Chúng tôi cũng biết đây là một di tích có ý nghĩa rất quan trọng, vì thế xã cũng đã tiến hành thủ tục để trình lên các cơ quan chức năng có thẩm quyền cao hơn quan tâm công nhận di tích cũng như có phương án trùng tu, tôn tạo ngôi chùa, tránh để di tích này bị lãng quên và xuống cấp như hiện nay”.

Thế Cường

Điều quan trọng nhất là hình âm dương của ngôi chùa mang phong cách Lạc Việt

Đấy cũng là minh chứng sự tồn tại nền văn hóa việt đã có từ xa xưa trước qua những di tích cổ , Vì sự thiêng liêng đó càng khẳng định vị trí của thuyết âm dương ngũ hành là nền văn minh Việt.