Bàn Lại Tiểu Thuyết Kim Dung

Bàn lại tiểu thuyết Kim Dung:

Chiều sâu trí tuệ khác thường

Thứ Hai, 04/11/2013 20:50

Đồng thời với Kim Dung, nhiều tác giả khác như Ngọa Long Sinh, Độc Cô Hồng, Nhạc Xuyên… cũng viết thể loại tiểu thuyết võ hiệp nhưng người đọc vẫn không ưa thích bằng ông. Bí quyết nào khiến tác phẩm Kim Dung thành công, vượt xa các tác giả khác?

Đọc một tác phẩm văn học, độc giả luôn tìm kiếm thông điệp mà tác giả muốn gửi đến mình qua đó. Tiểu thuyết võ hiệp Kim Dung có chiều sâu trí tuệ rất khác người. Tác phẩm của ông vẫn là cách kể chuyện theo chương hồi của tiểu thuyết cổ điển Minh - Thanh nhưng vượt xa người xưa với phong cách rất hấp dẫn. Thiên Long bát bộ là ví dụ tiêu biểu của phong cách này. Tư tưởng triết học phương Đông

Một số tiểu thuyết võ hiệp của Kim Dung đã xuất bản tại Việt Nam Ảnh: Hoàng Lê

Trong Thiên Long bát bộ, câu chuyện liên quan đến 7 nước: Tống, Khiết Đan, Tây Hạ, Thổ Phồn, Nữ Chân, Đại Lý, Đại Yên được sắp xếp, liên kết với nhau một cách rạch ròi, khoa học.

Theo kinh điển Phật giáo, “Thiên Long bát bộ” là 8 nhân vật thần phật, yêu quái; mỗi người tượng trưng cho cái thiện hoặc cái ác. Kim Dung cũng xây dựng 8 nhân vật trung tâm tượng trưng cho thiện - ác, mỗi người đi theo một đường lối riêng. Cuối cùng, những nhân vật ác bị loại trừ, 3 nhân vật thiện còn lại là Tiêu Phong (Khiết Đan), Đoàn Dự (Đại Lý) và Hư Trúc (Tống) kết nghĩa anh em, chung sống hòa bình.

Đọc Kim Dung, ta tiếp cận những nguồn tư tưởng lớn trong triết học Đông phương. Có người tượng trưng cho phong thái Nho giáo, lo trước cái lo của thiên hạ, vui sau cái vui của thiên hạ (Tiên thiên hạ chi ưu nhi ưu, hậu thiên hạ chi lạc nhi lạc - Phạm Trọng Yêm) như Đoàn Dự, vương tử Đại Lý. Cũng có người giả bộ theo phong cách nhà nho để dối dời, dối người mà Kim Dung gọi là ngụy quân tử, như Nhạc Bất Quần - chưởng môn phái Hoa Sơn trong Tiếu ngạo giang hồ.

Đọc Kim Dung, ta bắt gặp thái độ hiền triết, lối sống lãng mạn theo tư tưởng Lão - Trang. Trong Tiếu ngạo giang hồ, Độc cô cửu kiếm mà Phong Thanh Dương dạy Lệnh Hồ Xung là chỉ sử kiếm ý, không sử kiếm chiêu; ý nghĩ đến đâu kiếm chiêu đi theo đến đó; lấy mềm yếu thắng cứng rắn, lấy nhẹ nhàng thắng trầm trọng.

Kim Dung xây dựng hẳn một phái Tiêu Dao (Thiên Long bát bộ), võ công thanh thoát, cầm kỳ thư họa đều giỏi. Phái Tiêu Dao chính là sản phẩm từ chương Tiêu dao du trong Nam hoa kinh của Trang Tử. “Con chim hồng bay cao chín ngàn dặm, nương mây cưỡi gió mà bay” là tinh thần của con người Tiêu Dao.

Tư tưởng Đại thừa, tư tưởng Thiền tông của Phật giáo lại càng đậm nét hơn trong tiểu thuyết Kim Dung. Trong 12 bộ tiểu thuyết của ông, bộ nào cũng nhắc đến các nhà sư phái Thiếu Lâm sẵn sàng hành hiệp giúp người, chống lại nhưng không tiêu diệt kẻ ác.

Nhà sư Thiếu Lâm dùng phương tiện sạn - cây gậy tha thứ cho kẻ khác - làm vũ khí. Họ dùng võ công để khống chế cái ác, chữa bệnh tham si, sân hận cho những kẻ lầm đường; dùng kinh kệ để giảng giải, phong tỏa ma công. Ỷ thiên đồ long ký xây dựng nhân vật Trương Vô Kỵ võ công tuyệt thế, dùng công phu Càn khôn đại na di tan bia vỡ đá cao nhất của Minh giáo mà đấu vẫn không lại 3 sợi dây mềm và tiếng tụng kinh của 3 nhà sư già Thiếu Lâm. Bởi lẽ, ma không bao giờ thắng nổi Phật.

Man di vẫn thắng thiên triều

Hơn các nhà văn khác, Kim Dung dám đặt lại những vấn đề lịch sử, dân tộc. Trước nay, lịch sử Trung Quốc chỉ được nhìn một chiều; người Trung Hoa vẫn tự cho mình là dân tộc cao quý, trăm họ 4 phương toàn là dân mọi rợ. Họ gọi các dân tộc lân bang là tứ di - 4 giống mọi rợ: Đông di, Tây nhung, Bắc địch, Nam man. Vậy mà trong tiểu thuyết Kim Dung, man di vẫn thắng thiên triều!

Trong Thiên Long bát bộ, Kim Dung thuật lại chuyện Triệu Hú (Tống Triết Tôn) vung gươm dọa cho bà nội là thái hậu chết sớm để không còn người ngăn cản y gây chiến với Khiết Đan. Đối lập với Triệu Hú là một Gia Luật Hồng Cơ - hoàng đế Khiết Đan - thông minh, mưu lược, dũng cảm. Kết quả của vụ gây hấn này là 18 châu Yên Vân (trong đó có Yên Kinh, nay là Bắc Kinh) bị Khiết Đan thôn tính; các hoàng đế Tống triều sau đó phải triều cống cho Khiết Đan.

Trong Bích huyết kiếm, Kim Dung thuật chuyện Càn Long sai Triệu Tuệ làm Định biên tướng quân, đánh qua đất Hồi Hồi (nay là Duy Ngô Nhĩ), bắt Hương Hương công chúa Kha Tư Lệ về nạp phi. Kha Tư Lệ quyết không thần phục, cuối cùng vào một thánh đường Hồi giáo ở Bắc Kinh tự vẫn để bảo vệ mối tình với Trần Gia Lạc, giữ tấm thân mình trong trắng. Kim Dung cho ta thấy cường quyền bạo lực của một hoàng đế không thắng nổi một cô gái Hồi tộc tràn đầy sức mạnh tinh thần.

Trong Lộc Đỉnh ký, Kim Dung hư cấu nhân vật Vi Tiểu Bảo - con của một gái điếm thành Dương Châu - lọt vào hoàng cung, trở thành sủng thần của vua Khang Hy. Vi Tiểu Bảo dùng ngôn ngữ chợ búa, hầm hố của Dương Châu, chửi “tưới hột sen”, gọi thái hậu là “mụ điếm già”, công chúa là “con đượi non”, hoàng đế Thuận Trị là “lão con rùa”…

Với Vi Tiểu Bảo, thứ bậc, giai cấp của triều đình phong kiến đảo lộn hết ráo! Chiếc ghế của Khang Hy trong ngự thư phòng cũng bị Vi Tiểu Bảo ngồi lên và hắn cho là chẳng “sướng gì cái mông” cả! Vậy mà không biết bao nhiêu triều đại phong kiến đã tranh giành nhau chỉ để được ngồi trên cái ghế vô vị đó đọc sách và phê duyệt tấu chương. (*) Xem Báo Người Lao Động từ số ra ngày 3-11 Kỳ tới: Vẫn cần tỉnh táo, cảnh giác

Chưa thoát “quỹ đạo thiên triều”

Trung Quốc vừa bình chọn 10 nhà văn lớn có tác phẩm để đời. Trong đó, văn học hiện đại có Lỗ Tấn và Kim Dung. Với AQ chính truyện, Lỗ Tấn giúp bạn đọc nhìn lại con người Trung Quốc qua mấy ngàn năm, một con người muốn “làm bố thiên hạ” nhưng bị đánh, bị mắng, bị phạt vạ và bao giờ cũng tự huyễn hoặc cho mình hơn người: “Thứ mày là cái đồ gì, ông cha nhà ta còn bề thế hơn nhà mày nhiều”!

Hơn cả Lỗ Tấn và những bậc cựu trào tiền bối như Ngô Thừa Ân, La Quán Trung..., Kim Dung thẳng thắn cảnh báo người đọc nên đặt lại những vấn đề lịch sử và dân tộc của Trung Quốc. Tác phẩm của ông chừng mực nào đó có sự công bằng khi nhìn lại phẩm giá của “Tứ di”. Tuy nhiên, là người Trung Quốc - dù là viết tại Hồng Kông - Kim Dung vẫn chưa thoát khỏi cái “quỹ đạo thiên triều” khi nhìn các dân tộc lân bang.

Vũ Đức Sao Biển

====================

Trước đây, chưa có một tác giả nào viết tiểu thuyết võ hiệp được tôn vinh như Kim Dung, ngoại trừ Thi Nại Am với Thủy Hử. Người ta chỉ coi đó là thứ văn chương giải trí theo kiểu "Chuyện đọc lúc O giờ".

Chuyện Kim Dung quả là có hấp dẫn thật, nếu xét góc độ giải trí. Với cá nhân tôi, nó chỉ dừng lại đến đấy! Nó là một thứ giải trí cao cấp trong thể loại truyện võ hiệp.

Với những nội dung như mô tả chuyện Kim Dung gồm triết lý Á Đông - thì đấy chỉ là những mô hình chết của chính nội dung triết lý đó. Chứ không phải là bản chất sinh động của những giá trị minh triết Đông phương được mô tả và thể hiện trong chuyện Kim Dung.

Đó là kết quả của thứ "chưa thoát khỏi cái "quỹ đạo thiên triều" khi nhìn các dân tộc lân bang".

Một nền minh triết Đông phương hoàn hảo và sinh động luôn tôn trong sự bình đẳng và tự do của muôn sinh vật trên thế giới này. "Trên Thiên Đường không có dân chủ", nhưng đó là nơi chân lý tuyệt đối ngự trị. Chứ không phải thứ Thiên Triều ban phát ân huệ lởm khởm ở dưới trần gian.

Cũng bài của ông Vũ Đức Sao biển, đăng trên Người Lao Động với nội dung và cái tựa khác:

http://nld.com.vn/th...10508025527.htm

==========================

Bàn lại tiểu thuyết Kim Dung: Vẫn cần tỉnh táo, cảnh giác

Nld.com.vn

Thứ Ba, 05/11/2013 20:30

Bạn có thể hỏi tôi đâu là điều cần cảnh giác trong tiểu thuyết Kim Dung. Có đấy! Tác phẩm võ hiệp của ông đề cao chủ nghĩa Đại Hán một cách quá đáng

Đọc tiểu thuyết võ hiệp Kim Dung, độc giả cảm nhận được nhiều thú vị. Chưa nói đến những chức năng khác của tác phẩm văn học, chỉ riêng giải trí thôi, tiểu thuyết Kim Dung đã tuyệt vời. Điều này cắt nghĩa tại sao trí thức, sinh viên, học sinh và đông đảo độc giả ở miền Nam trước năm 1975 lại say mê tiểu thuyết của ông đến vậy.

Tạm lãng quên mọi thứ

Sống thời chiến tranh, lòng người không yên, chủ nghĩa đế quốc lại đồng thời mang theo một dạng văn hóa ngoại lai tràn vào nước ta. Con người mong có một thế giới nhân văn, trong đó cái ác bị trừng trị, điều thiện được biểu dương. Truyện võ hiệp Kim Dung hư cấu ra được một thế giới phi thực như vậy. Ông xây dựng một bầu trời khác ngoài bầu trời hiện hữu - điều mà mọi người gọi là “Thiên ngoại hữu thiên”.

Một số tác phẩm Kim Dung đã xuất bản tại Việt Nam Ảnh: Hoàng lê

Đọc tiểu thuyết Kim Dung, người ta tạm lãng quên mọi thứ. Đọc vài chương, người ta phải xem hết cả quyển; đọc 1 quyển, người ta phải xem hết cả bộ. Kim Dung đưa độc giả đi vào thế giới phi thường của bọn hào sĩ giang hồ, uống bát rượu to, ăn miếng thịt lớn; chẳng thấy anh nào có nghề ngỗng gì để trở thành giàu sang nhưng ăn xài theo phong cách những tỉ phú hào phóng bậc nhất. Trong thế giới ấy, người ta đi mây về gió, hành hiệp cứu đời. Đám vua quan chộn rộn của chế độ phong kiến kết hợp với quân cường hào ác bá áp bức, đè ép dân thường thì đã có luật giang hồ trừng phạt.

Văn chương tiểu thuyết võ hiệp Kim Dung tràn đầy thi ca, từ phú. Tác phẩm nào cũng phong phú chất thơ, cũng có thơ. Tác phẩm nào cũng tràn đầy lời ca tiếng hát. Hào sĩ giang hồ tạm gác đao kiếm, cùng cất lời ca với cô gái hái sen bên Thái Hồ. Không khí đấu tranh sát phạt bỗng lặng đi để tiếng hát hòa bình, trung chính trỗi dậy. Thậm chí, nhiều khi đánh nhau, người ta cũng sử dụng tiếng tiêu, tiếng đàn, tiếng hát làm vũ khí chứ không dùng đến đao kiếm.

Đọc văn chương Kim Dung, người ta hiểu thêm về văn hóa Trung Quốc, từ văn hóa ăn mặc, ẩm thực, trà rượu đến văn hóa giao tiếp, lễ nghi. Bọn Thanh Thành từ Tứ Xuyên xuống Phúc Kiến đánh Phước Oai tiêu cục (Tiếu ngạo giang hồ), đầu trộm đuôi cướp là thế nhưng trên đầu vẫn quấn vành khăn trắng. Hóa ra đó là văn hóa Tứ Xuyên đã có 2.000 năm qua. Tứ Xuyên thuộc đất Ba Thục, ai cũng tôn thờ Khổng Minh, dù ông không còn nữa nhưng họ vẫn quấn vành khăn trắng trên đầu.

Đọc văn chương Kim Dung, độc giả đắc thủ những kiến thức về địa lý, lịch sử Trung Quốc. Tác phẩm của ông dẫn người ta đi từ Bắc Kinh xuống vùng Quảng Đông cực Nam, từ phía Đông - sông Tiền Đường - qua đến cực Tây - đất Hồi Hột. Nơi nào con người sống ra sao, có sản vật gì đặc sắc đều được ông lý giải rõ ràng. Chẳng hạn, hoa trà Côn Minh đẹp nhất thiên hạ (Thiên Long bát bộ), ngựa Vân Nam ốm yếu còi cọc nhưng chạy nhanh nhất và bền sức nhất (Lộc Đỉnh ký).

Kim Dung khéo léo gắn tác phẩm của mình vào hoàn cảnh lịch sử Trung Quốc, xây dựng các nhân vật hư cấu bên cạnh nhân vật lịch sử có thật, trích dẫn nhiều văn bản trong lịch sử. Vì vậy, tác phẩm của ông lung linh màu sắc hư cấu bên cạnh màu sắc hiện thực.

Bên ngoài Trung Quốc đều “hủ lậu”(!)

Vậy đâu là điều cần cảnh giác trong tiểu thuyết Kim Dung? Có đấy. Là người Việt Nam, chúng ta luôn đọc văn chương nước ngoài với một thái độ tỉnh táo cần thiết. Tác phẩm Kim Dung đề cao chủ nghĩa Đại Hán (Tahanisme) một cách quá đáng. Cái gì ngoài lãnh thổ Trung Quốc dưới mắt Kim Dung đều bị chê là “hủ lậu”.

Trong Lộc Đỉnh ký, Vi Tiểu Bảo đi qua đất Nga La Tư, thấy điện Khắc Lý Mụ Lâm (Kremlin) bèn chê ngay là kinh thành hủ lậu. Trong cuộc chiến tranh diễn ra bên bờ Hắc Long Giang (sông Amour), Kim Dung đã để cho tư lệnh Vi Tiểu Bảo cùng ba quân cởi quần tiểu vào những nồi nước sôi rồi dùng nước ấy bắn qua thành trì quân Nga và bắt được tư lệnh Đồ Nhĩ Bố Thanh (Tolbusin). Hắn làm nhục địch thủ bằng cách buộc Đồ Nhĩ Bố Thanh cởi trần truồng giữa mùa tuyết lạnh, đưa lên ngựa đi 3 vòng rồi mới thả cho vào thành.

Lộc Đỉnh ký cũng nhắc lại việc ký hòa ước Trung - Nga năm 1684 (năm 22 đời Khang Hy). Vi Tiểu Bảo, trưởng đoàn đàm phán của “thiên triều”, làm mọi cách để dọa nạt, o ép, nghi binh, nhục mạ trưởng đoàn của Nga là công tước Phí Diêu Đa La (Feodore). Hắn chiếm được 2 tỉnh A Mộc Nhĩ và Tân Hải của Nga sát nhập Trung Quốc để “thiên triều” có thêm 800.000 dặm vuông Anh! Theo Vi Tiểu Bảo, đó là một cuộc đàm phán công bằng. Trong lịch sử lấn đất giành dân thì vụ này là lớn hơn tất cả.

Chủ nghĩa Đại Hán thậm chí còn xuất hiện trong tình dục ở tác phẩm Kim Dung. Ông vẫn coi “của quý” của người Trung Quốc là “khủng” và chất lượng nhất thiên hạ. Đời Tần, Lao Ái được Triệu Cơ say mê vì “của quý” của hắn có thể “làm dừng được bánh xe bò”. Thời Khang Hy, “cậu nhỏ” của Vi Tiểu Bảo cũng được công chúa Tô Phi Á (Sophia) nước Nga say mê. Bao nhiêu vương công quý tộc Nga đều bị Tô Phi Á chê bai, chỉ ngày đêm nhớ thương những lần ăn nằm với Vi Tiểu Bảo.

Cuối truyện Lộc Đỉnh ký, Kim Dung đã để cho Vi Tiểu Bảo làm một món quà gửi tặng Tô Phi Á. Quà là một bức tượng Vi Tiểu Bảo trần truồng, to lớn như người thật, riêng... “cậu nhỏ” thì vươn ra kiêu hãnh. Tô Phi Á nhận được quà mở ra xem, phì cười, đá một cái rồi sai quân liệng bỏ. Theo Kim Dung, phụ nữ ở Mạc Tư Khoa (Moscow) hiếm muộn thường đến thờ lạy bức tượng vỡ ấy để mong cầu sinh được con cái!

Nhiều mối tình đẹp

Đọc Kim Dung, ta bắt gặp những mối tình đẹp, những lứa đôi yêu nhau nồng thắm. Trần Gia Lạc - Hương Hương công chúa (Thư kiếm ân cừu lục), Hồ Phỉ - Miêu Nhược Lan (Tuyết sơn phi hồ), Dương Quá - Tiểu Long Nữ (Thần điêu hiệp lữ), Lệnh Hồ Xung - Nhậm Doanh Doanh (Tiếu ngạo giang hồ)... là những mối tình đẹp. Họ có thể xa nhau, cũng có thể được sống bên nhau một đời nhưng quá trình tìm kiếm hạnh phúc tình yêu thì quả là tuyệt vời.

Vũ Đức Sao Biển

=======================

Truyện Tàu từ hồi nào đến giờ mà chẳng ca ngợi chủ nghĩa Đại Hán. Những chuyện vô danh tiểu tốt, như: Ngũ Hổ Bình Tây, Ngũ Hổ Bình Nam, Ngũ Hổ Bình Liêu, La Thông tảo Bắc...vv....Chủ nghĩa Đại Hán gọi bằng cụ. Thậm chí Hậu Thủy Hử, cũng vậy. Xem Tây Du ký thì cứ như Phật giáo có gốc từ Trung Quốc chứ không phải Ấn Độ. Truyện của người nước nào thì tất nhiên họ không thể mô tả xấu về dân tộc họ được.

Nhưng thật tình - cá nhân tôi chẳng bao giờ đặt vấn đề cảnh giác với mấy loại chuyện này. Nó là câu chuyện của một, hay vài người viết, phản ánh cái nhìn của họ và họ mô tả dưới dạng văn chương theo cách của họ. Hay thì nói là hay, dở thì bán ế. Vậy thôi.

Vấn đề còn lại là cái nhìn của nhà phê bình, không phải lúc nào cũng phân tích đúng ý tác giả.