Điếu Bát

Điếu bát – “tuyệt thú” bị lãng quên

Một thời, hút thuốc lào bằng chiếc điếu bát được nâng lên thành một trong những “tuyệt thú” không thể thiếu trong những dịp thù tiếp bạn bè, quan khách của các “tao nhân mặc khách”, giới quan lại quý tộc và cả tầng lớp bình dân của xã hội Việt Nam xưa. Khách đến nhà, mời nhau điếu thuốc, trong làn khói mờ ảo, nhấp ngụm trà ướp hương hoa, khách và chủ vừa đàm đạo vừa ngắm nhìn, bình phẩm những hoạ tiết cầu kỳ, đặc sắc hay những tích tuồng trên chiếc điếu bát bằng gốm sứ…Thực sự là một thú chơi tao nhã, nó khiến người ta thanh tao thoát tục, mà cũng rất trần thế: “Nhớ ai như nhớ thuốc lào; Đã chôn điếu xuống lại đào điếu lên”…

Điếu bát thể hiện “đẳng cấp” của chủ nhân

Đến nay, để trả lời chính xác những câu hỏi về chiếc điếu bát thật khó. Nó có mặt từ bao giờ, có nguồn gốc ra sao…Chỉ biết rằng, từ xa xưa, người Việt đã sử dụng thuốc lào như một phần trong cuộc sống, họ dùng thuốc lào hàng ngày, dùng để tiếp khách, và trong các hội hè đình đám…Cùng với điếu bát, người ta còn hút thuốc lào bằng chiếc điếu cày (loại điếu làm bằng tre, dài khoảng 40 cm, chủ yếu được dùng trong tầng lớp lao động. Có người giải thích, do những người nông dân mang theo hút sau những buổi ra đồng cày cấy nên được gọi là chiếc điếu cày). Ngoài ra còn có điếu ống, loại này dùng cho tầng lớp quý tộc, được làm rất cầu kỳ, ít phổ biến. Điếu bát là loại điếu được sử dụng phổ thông nhất, vì thế nó đa dạng về kiểu dáng, chủng loại, tương ứng với mỗi đối tượng sử dụng. Đối với tầng lớp bình dân, chiếc điếu bát bằng gốm với những hoạ tiết đơn giản, lõ điếu bằng gỗ; những chiếc điếu bát của tầng lớp quý tộc thực sự là một tác phẩm nghệ thuật, với trang trí cầu kỳ, tứ linh, tứ quý, lõ điếu làm bằng bạc hay vàng, chạm trổ tinh vi, để chứng tỏ “đẳng cấp”, địa vị xã hội và trình độ thẩm mỹ của chủ nhân.

Điếu bát hình voi

Những năm đầu thế kỷ XX, vật dụng không thể thiếu trong phòng khách một gia đình trung lưu đất Hà thành bao gồm sập gụ, tủ chè, trên đó bày biện bộ ấm chén Bát Tràng và chiếc điếu bát. Thế nhưng, cho đến nay, thú hút thuốc lào bằng điếu bát gần như biến mất, những chiếc điếu bát dù là một tác phẩm đặc sắc, được ngưỡng vọng một thời, hay chỉ là một vật phẩm bình thường…cũng thật khó tìm trong đời sống hàng ngày. Có lẽ, hút điếu bát là một thú chơi lỗi thời vì nó quá cầu kỳ trong việc thưởng thức.

Theo covat.net