Kỳ Công Tìm Bích Họa Bí Ẩn Trên Núi Đá Ninh Bình

Kỳ công tìm bích họa bí ẩn trên núi đá Ninh Bình

Cách đây 2 năm, trong lần đi thăm chùa Bái Đính, khi đó còn là một công trường ngổn ngang với tượng đá lăn lóc, gỗ lim chềnh ềnh, anh bạn đồng nghiệp ở Ninh Bình có tặng tôi bản thảo một tập tài liệu nghiên cứu về Hang Động, mà theo anh rất có giá trị. Tài liệu này có tên hơi dài: “Báo cáo kết quả nghiên cứu cơ sở khoa học và giải pháp khai thác tiềm năng hang động Karst phục vụ phát triển du lịch khu vực Tam Điệp - Yên Mô - Kênh Gà - Vân Trình - Vân Long, tỉnh Ninh Bình, 2006”. Người chủ trì đề tài là Thạc sĩ Nguyễn Ngọc Luyên.



Thạc sỹ Nguyễn Ngọc Luyên, người tìm hiểu khá sớm về những bích họa trên vách đá.

Tài liệu toàn nói về các hang động, với rất nhiều thứ lý thú. Những thạch nhũ đẹp kỳ quái, những bức tượng phật chìm trong vách đá, nơi cư trú của người cổ từ hàng vạn năm trước.

Trong số các hang động được giới thiệu, tôi chú ý đến cái hang có tên không được thơm tho cho lắm: Hang Thúi Thó. Hang được định vị chính xác tuyệt đối trên bản đồ với số liệu kinh tuyến, vĩ tuyến chi tiết. Địa điểm hang thuộc xã Gia Vân, (Gia Viễn, Ninh Bình), nơi có khu ngập nước nổi tiếng mang tên Vân Long, cùng đàn voọc mặc quần đùi (cách gọi yêu loài vọc mông trắng, vì trông xa như thể nó mặc quần đùi trắng).


Hang Thúi Thó nằm trong dãy núi có hình vẽ bí ẩn.
Hang động được Thạc sĩ Nguyễn Ngọc Luyên giới thiệu ngắn gọn thế này: “Hang phân bố ngay sát mặt nước. Đáy hang cao 30cm so với mặt ruộng. Cửa hang quay 130 độ. Trần hang cao 7-8m. Hang có hình vòm cung. Hang khô, không có nước, xếp vào loại tàn dư, thuộc thời kỳ cuối của giai đoạn phát triển karst. Hang này có nét độc đáo là tại vách hang bên trái có một tầng văn hóa gồm các mảnh sò, ốc do người Việt cổ ăn để lại. Ngoài ra, dưới đáy hang còn tồn tại một tảng trầm tích bao gồm các mảnh vỏ hàu, hà gắn kết với nhau rất chặt. Đây là di tích của một đợt biển tiến trong Holocen. Tầng trầm tích này nằm ngay trên nền hang, có nhiều khả năng bị sập xuống. Đánh giá: Hang có giá trị về mặt văn hóa – lịch sử như là một chứng tích của người Việt cổ xưa”.


Biết tìm hình vẽ ở đâu trong những dãy núi điệp trùng của khu ngập nước Vân Long này?
Sẽ chẳng có gì đáng chú ý ngoài cái tên lạ Thúi Thó, nếu như phần cuối của đoạn giới thiệu, Thạc sĩ Nguyễn Ngọc Luyên không có thêm dòng chữ có nội dung đại để: “Tại dãy núi có hang Thúi Thó, có một vách đá xuất hiện những hình vẽ cổ, kỳ lạ, như những bức bích họa”.

Đọc được dòng chữ hình vẽ cổ như những bích họa, lòng tôi chợt xốn xang. Tôi đã đến vô vàn hang động, từ nhỏ bé đến kỳ vĩ, từ không có người ở đến những hang có nhiều trầm tích, đến hàng trăm mái đá kỳ vĩ, đẹp đẽ, song chưa từng nghe ở đâu có bích họa trên đá. Có chăng, chỉ là những hình khắc, mà sự phát hiện ra hình khắc trên đá, cũng là quý giá lắm rồi, ở Việt Nam có mấy nơi có hình khắc trên đá đâu.


Dãy núi có hình vẽ bí ẩn, duy nhất ở Việt Nam.
Lại nhớ đến cảnh tôi phải mất mấy ngày giời cuốc bộ trong rừng Hoàng Liên Sơn, để được tận mắt mấy tảng đá có hình khắc. Phải nói thẳng rằng, những hình khắc còn sơ khai quá, ít giá trị nghệ thuật. Ấy thế mà, khi đem những tấm ảnh đó cho PGS – TS. Trình Năng Chung, Trưởng phòng Khoa học (Viện Khảo cổ học Việt Nam), ông rưng rưng xúc động. Vị tiến sĩ khả kính kéo cặp kính trễ nải phân tích từng đường cong của hình khắc mà tôi chụp với sự hào hứng tột độ. Bao nhiêu ý nghĩa của lịch sử, văn hóa, đời sống, ý tưởng, của sự cách điệu hiện về trong những lý giải giàu chất khoa học của ông. Thế mới biết, trong cảnh nghèo nàn của những giá trị di sản, dù vài nét nguệch ngoạc trên đá cũng quý lắm.


Một trong số những bích họa trên vách đá mà tác giả chụp lại từ ảnh của Thạc sĩ Nguyễn Ngọc Luyên.
Trở lại câu chuyện về mấy dòng chữ nhắc đến trong báo cáo khoa học của Thạc sĩ Nguyễn Ngọc Luyên. Sau khi đọc được mấy dòng chữ đó, tôi đã về ngay Ninh Bình để tìm hiểu. Nhưng rồi, tôi đã phải thất vọng, vì những bức họa đó là… bí mật cấp tỉnh! Mà đã là bí mật, thì được xem cũng khó, nói gì đến chuyện đưa lên báo cho cả thế giới biết.

Quả thực, nói là bí mật cũng phải, vì cả nước Việt Nam, chưa từng nghe nói ở đâu có bích họa trên đá. Dân trí nước mình trong việc bảo vệ di sản có thể nói là kém nhất thế giới. Nói thế thì hơi tủi, nhưng chả ngoa tí nào. Đến hệ thống lăng mộ vua Trần uy nghi, lộng lẫy như thế, người ta còn phá nát. Kẻ trộm thì đục đẽo tượng, đập nát cả chân tảng kê cột xem có kho báu không, còn chính quyền thì ủi cả lăng mộ đi, lấy đá, tượng làm kè, đắp đập thủy lợi nhấn chìm mộ… Thôi thì đủ kiểu tàn phá.


Tác giả tại bãi đá có hình khắc trong Vườn quốc gia Hoàng Liên.
Cứ xem bãi đá cổ có hình khắc ở Sapa thì đủ biết ý thức bảo vệ di tích của nhân dân ta “tốt” đến cỡ nào. Khi phát hiện bãi đá cổ, các nhà khoa học nước ngoài trân trọng nghiên cứu, bảo vệ, còn chúng ta thì thi nhau phá. Cán bộ thì đánh mìn phá đá làm đường, còn người dân biến tảng đá có hình khắc thành cầu trượt, khách du lịch thì tranh thủ khắc lên đó vài chữ trai gái lồng vào nhau, chim bồ câu cắn mỏ, mũi tên xuyên thủng trái tim rỉ máu...

Nhớ lần người rừng Trần Ngọc Lâm dẫn tôi vào Hoàng Liên Sơn xem bãi đá có hình khắc chưa từng biết đến, ông bảo: “Tôi chả tin các nhà khoa học Việt Nam bảo vệ được cái gì. Họ chỉ giỏi nghiên cứu, làm dự án kiếm tiền. Xong rồi thì bỏ mặc cho dân phá. Cách bảo vệ di sản tốt nhất là… không nghiên cứu, không công bố, cứ để mặc kệ nó ở đó!”. Cái cách bảo vệ di sản của ông Lâm thật chả giống nước nào trên thế giới, nhưng có lẽ, ở môi trường này, đó là cách tốt nhất! Sở dĩ, ông dẫn tôi đi xem bãi đá, là để ông nói lên một tiếng, cho đất nước biết rằng, chúng ta có thêm một bãi đá có hình khắc. Mục đích chỉ có thế thôi. Giờ bãi đá lại chìm vào rừng thẳm, sẽ được bảo tồn cả ngàn năm nữa, chứ không thảm hại như bãi đá Sapa, giờ mất sạch rồi.


Mái đá nơi có hình vẽ bí ẩn.
Đã có lúc, máu khám phá nổi lên, tôi định bụng đi dọc những ngọn núi ở Vân Long, tìm cho kỳ được những bức vẽ ấy, nhưng quả thực, chả khác nào mò kim đáy bể. Ngay việc chui vào khu bảo tồn loài voọc chỉ còn lại duy nhất mấy chục con trên toàn thế giới đã là khó, nói gì đi tìm những bức bích họa. Bởi vì, theo lời kể của Thạc sĩ Nguyễn Ngọc Luyên, trong hoàn cảnh bình thường, những bức bích họa kia chìm trong đá, không ai nhìn thấy. Chỉ khi nào té nước lên vách đá, nó mới hiện lên. Chẳng lẽ, tôi lại đi tìm từng vách đá, rồi xách nước lên té?

Không được chiêm ngưỡng bích họa trên đá duy nhất ở Việt Nam, quả thực, nhiều đêm khó ngủ. Hễ nhắm mắt lại, những bức bích họa màu đỏ trong những lăng mộ vua chúa Ai Cập lại hiện lên rõ mồn một, với đủ hình thù người đóng khố, đội mũ cầm dao kiếm, hoặc cảnh đàn bà múa may quay cuồng…

Nhớ lại cái lần cách đây mấy năm, khi nghe tin trong Vườn Quốc gia Cúc Phương (Nho Quan, Ninh Bình), các cán bộ kiểm lâm phát hiện ra hóa thạch khủng long trên vách đá, cũng tương tự như chuyện bích họa trên đá này. Sau nhiều năm thăm dò, thuyết phục, để tạo sự tin tưởng, tôi mới được lãnh đạo của Vườn cho đi xem, với lời hứa: Không tiết lộ địa điểm trên báo.


Tác giả và hóa thạch ngư long trong Vườn quốc gia Cúc Phương.
Để được tận mắt những bích họa duy nhất ở Việt Nam này, đành phải kỳ công thuyết phục. Rồi cuối cùng, sau 2 năm chờ đợi, tôi cũng được tận mắt chiêm ngưỡng một câu chuyện vô cùng bí ẩn, vô cùng hấp dẫn, đặc biệt, đó là những bức họa kỳ lạ, ẩn hiện ma quái trên một mái đá thuộc một dãy núi đá trồi lên giữa bãi lầy ngập nước…

Tận mắt bãi đá có hình khắc chưa từng biết đến (kỳ 2)

(VTC News) - Trên tất cả những hòn đá nhô lên ấy đều có những hình khắc ngang dọc, trải từ mỏm tảng đá xuống đến chân. Thậm chí, trong hốc của một số tảng đá cũng có những hình khắc.

Tác giả trên bãi đá cổ có hình khắc giữa đại ngàn Hoàng Liên Sơn.

Sau khi trao đổi với ông Phạm Văn Đăng, Giám đốc Vườn Quốc gia Hoàng Liên và được Lãnh đạo Vườn Quốc gia cấp phép vào rừng, chúng tôi bắt đầu lên đường.

Từ 5h sáng, khi mây mù còn bao phủ khắp nơi, mây đặc quánh tưởng như có thể vồ lấy mà xé ra được, tôi và “người rừng” Trần Ngọc Lâm đã rời Trạm Tôn, đỉnh núi mà người Pháp từng dựng trạm đồn trú từ hơn trăm năm trước. Giữa mùa đông, trên độ cao 2.022m, cái lạnh âm độ như xẻo da cắt thịt.

Vạch bụi cỏ ven đường Quốc lộ đi Lai Châu, chúng tôi bắt đầu thả dốc, rồi lại lên dốc. Có những dốc đá phải móc tay vào kẽ đá, bám vào dây leo mà đi.

Theo ông Lâm, 2-3 năm trước, nơi đây toàn rừng già rậm rạp, không có dấu chân người, cũng không có con đường mòn nào cả. Con đường nhỏ xíu, chỉ vừa bước chân người này là do đám lâm tặc vác gỗ, kéo gỗ qua lại nhiều mà thành.

Cánh rừng bạt ngàn pơ-mu chỉ còn lại những cái gốc.

Ông Lâm xót xa chỉ cho tôi xem những cánh rừng bị triệt hạ dọc các thung lũng, khe suối. Đồng bào Mông đã phá nát rừng già để trồng thảo quả. Theo ông Lâm, thảo quả là thứ sát sinh rừng mạnh nhất. Rễ loài cây này tiết ra chất nhựa, khiến những thân cây cổ thụ ngàn năm cũng phải chết khô.

Cuốc bộ chừng 3 giờ đồng hồ thì đến một sườn núi đá, mà theo ông Lâm, vốn là một cánh rừng pơ-mu khổng lồ. Pơ-mu là một loài cây kỳ lạ, chúng mọc từ kẽ đá, rễ trùm trên mỏm đá, luồn vào khe núi mà lên. Chúng sống hiên ngang trên đá cả ngàn năm tuổi.

Ông Lâm kể rằng, chỉ 2-3 năm trước, cánh rừng này còn bạt ngàn pơ-mu với những thân cây mấy người ôm không xuể. Nhưng giờ đây, thứ còn lại chỉ là những gốc cây trơ trụi, thậm chí cả gốc cũng bị đồng bào đốt lấy than bán về xuôi.

"Người rừng" Trần Ngọc Lâm là người đầu tiên phát hiện ra bãi đá này.

Chúng tôi cứ cặm cụi cuốc bộ, xuyên qua những rặng núi với những hệ sinh thái khác nhau, những vạt rừng sơn tra, những sườn núi rực đỏ hoa anh đào, gốc to người ôm không xuể. Khi mặt trời ngấp nghé đỉnh núi thì một khe núi hiện ra.

Đứng dưới thung lũng, ông Lâm chỉ tay lên khe núi ấy và bảo: “Bãi đá có hình khắc ở trên đó đấy!”. Giường như bao nhiêu mệt nhọc đều tiêu tan, tôi chạy một mạch lên bãi đá.

Đúng như lời ông Lâm, con đường mòn kéo gỗ chạy cắt ngang bãi đá cổ. Những vết chân trâu, những vết mài của hàng vạn súc gỗ lớn vẫn còn mới nguyên. Một dải đá cổ có hình khắc đã bị mài mòn.

Bãi đá cổ có hình khắc là một khối đá khổng lồ gắn liền với núi.

Tôi nhẹ nhàng bóc lớp rêu bám trên mặt những tảng đá, ông Lâm dùng con dao đi rừng phát những sợi dây leo trùm kín. Một bãi đá cổ với những hình khắc vẫn còn khá nguyên vẹn hiện ra trước mắt.

Theo ông Lâm, người có hơn 10 năm sống trong hang đá, đã đi hết đại ngàn Hoàng Liên, rất hiểu về rừng rú, thì toàn bộ bãi đá là một khối núi liền, thuộc loại đá cổ được thành tạo từ hàng trăm triệu năm trước. Trên khối đá liền giữa khe núi ấy, có những mỏm đá nhô lên như những hòn đá riêng biệt.

Trên tất cả những hòn đá nhô lên ấy đều có những hình khắc ngang dọc, trải từ mỏm tảng đá xuống đến chân. Thậm chí, trong hốc của một số tảng đá cũng có những hình khắc.

Hình khắc có ở khắp mọi nơi.

Sau khi chụp ảnh, quan sát tỉ mẩn những hình khắc, tôi đặt câu hỏi với ông Trần Ngọc Lâm: “Liệu có phải là hình khắc của những người đi rừng thời gian gần đây?”. Ông Lâm khẳng định không thể có chuyện người dân bỏ cả ngày cuốc bộ vào đây rồi rỗi rãi ngồi khắc lên những tảng đá này.

Ông Trần Ngọc Lâm bỏ thành phố Lào Cai, lên đỉnh Fasipan sống từ năm 1998. Ông đã có nhiều năm trời sống cùng đồng bào Mông, đi rừng cùng người Mông và ông hiểu rất kỹ người Mông.

Đồng bào Mông sống phụ thuộc vào rừng nên mỗi khi đi rừng họ luôn đeo con dao bên mình. Những con dao của đồng bào Mông đều do họ tự rèn lấy, rất công phu và tốt. Họ mang theo dao vào rừng vừa là để bảo vệ mình khỏi thú dữ, vừa để phát rừng làm đường đi.

Người đàn ông Mông này khẳng định không có ai dùng dao chém vào đá cả.

Đồng bào Mông coi con dao như tính mạng, luôn đeo bên mình và luôn giữ gìn rất cẩn thận. Họ không bao giờ dùng dao đào đất, chứ đừng nói đến chuyện chém vào đá. Do vậy, ông Lâm bác bỏ giả thuyết những hình khắc này do người Mông trong lúc đi rừng, rỗi rãi, đã dùng dao khắc thành những hình thù trên những tảng đá này.

Cũng theo ông Lâm, những tảng đá này đều là đá gốc, rất cứng, do đó, để dùng dao chém vào đá thành hình khắc, thì để có một vết khắc, sẽ phải tốn rất nhiều dao. Do đó, chẳng có lý do gì để người Mông đi bộ cả ngày vào rừng, rồi chém vào những tảng đá này cho hỏng dao.

Ngoài ra, theo ông Lâm, cả dải rừng quanh khu vực có hình khắc cổ này từ nhiều năm nay không hề có dấu chân người vì rất xa xôi, hiểm trở. Suốt bao năm đi hái thuốc qua khu rừng này, ông chỉ gặp gấu, chồn, cầy, cáo… chứ tuyệt nhiên không gặp người.

Chỉ từ 2-3 năm gần đây, khi người Mông phát hiện trong khu rừng trên độ cao 2.200m này có nhiều pơ-mu, họ liền vào đốn hạ, vận chuyển gỗ ra, thì khu rừng mới thực sự có dấu chân người.

Khi chúng tôi đang loay hoay với những giả thiết khác nhau, bỗng có một người đàn ông Mông đi qua. Chúng tôi chỉ vào những hòn đá có hình khắc hỏi: “Người Mông có dùng dao khắc vào đá như thế này không?”. Người đàn ông này liền bảo: “Ồ, không đâu, có cho tiền ta cũng không làm vậy đâu, hỏng dao của ta mất”.

Từ những phân tích trên đây, có thể tin rằng, những hình khắc trên bãi đá này là hình khắc cổ. Còn niên đại bao nhiêu năm, thì phải có sự nghiên cứu của các nhà khoa học cùng các phương pháp, máy móc hiện đại.