LINH HỒN thiên nhiên đang thức giấc

Linh hồn thiên nhiên đang thức giấc!Thứ tư, 26/3/2008, 07:00 GMT+7

... "Khi các dân tộc ngó ra khỏi lãnh địa của mình, họ tìm thấy những vị thần khác của những dân tộc khác. Do vậy phát sinh mâu thuẫn về nguồn gốc của loài người. Tuy nhiên, mâu thuẫn đó chỉ xuất phát từ sự khác nhau của các vị thần chứ không phải mâu thuẫn về quan niệm thiên nhiên..."

Thiên nhiên có linh hồn hay không? Đây là một câu hỏi lớn, phức tạp và liên quan nhiều đến các quan niệm văn hoá của từng dân tộc. Để trả lời câu hỏi này, chúng ta lại phải cùng nhau giải đáp một câu hỏi khác không kém phần hệ trọng hơn. Đó là con người có phải có nguồn gốc từ thiên nhiên?

Đáp án cho câu hỏi này đã gây ra không ít cuộc chiến tranh sắc tộc, tôn giáo. Con người sơ khai trong các nền văn minh khác nhau đều có một niềm tin rằng loài người được sáng tạo bởi một vị thần nào đó. Và nếu do vậy thì con người không thể xuất phát từ thiên nhiên được.

Đa số các dân tộc đều có các huyền thoại, truyền thuyết về nòi giống “từ trời” của mình. Trong các truyền thuyết đó, vạn vật trong thiên nhiên chỉ là một cái vỏ, một cái áo choàng rộng, màu mỡ che phủ lên cuộc sống của con người mà thôi. Thiên nhiên, cùng với những dấu hiệu ghê gớm của nó như sấm chớp, giông bão, lũ lụt chỉ là những dấu hiệu chứng tỏ cơn giận dữ của một vị thần nào đó. Có nghĩa là vạn vật hoàn toàn không có một đời sống riêng biệt.

Khi các dân tộc ngó ra khỏi lãnh địa của mình, họ tìm thấy những vị thần khác của những dân tộc khác. Do vậy phát sinh mâu thuẫn về nguồn gốc của loài người. Tuy nhiên, mâu thuẫn đó chỉ xuất phát từ sự khác nhau của các vị thần chứ không phải mâu thuẫn về quan niệm thiên nhiên. Người ta không thể tin rằng con người cao quý như vậy lại có thể có nguồn gốc từ những vật nhỏ nhoi, xấu xí, tầm thường... Đây là một quan điểm rất nặng nề đã ngăn cản con người cổ xưa nghiên cứu và tìm hiểu về thiên nhiên.

Tuy vậy, trong các truyền thuyết về vũ trụ của các dân tộc trên thế giới, phần “sáng tạo ra con người” có một trình tự lặp đi lặp lại khá giống nhau là: trước khi con người được sinh ra thì bao giờ vị thần toàn năng cũng tạo ra vạn vật, thiên nhiên để làm nơi trú thân và nuôi dưỡng con người. Thiên nhiên bao giờ cũng tồn tại rất lâu trước khi có sự xuất hiện của con người. Không chỉ các huyền thoại khẳng định điều này mà ngay cả khoa học hiện đại cũng khẳng định như vậy.

Đây là một tâm lý hết sức kỳ lạ, vì con người dẫu sao cũng đã mặc nhiên thừa nhận sự không thể thiếu của vạn vật trong tiến trình phát triển của lịch sử loài người. Ngay trong bản trường ca nổi tiếng "Đẻ đất đẻ nước" của người Mường ở nước ta cũng bộc lộ rõ điều ấy. Đối với người cổ xưa, thiên nhiên chỉ tồn tại bởi hai ý nghĩa: một là, tấm áo choàng thần bí thỉnh thoảng lại hé lộ những cơn giận dữ hay lời mách bảo của thần linh; hai là, môi trường nuôi sống con người.Những cuộc tranh luận về vấn đề này được các bậc minh sư của nhân loại tham gia rất nhiệt tình. Tuy nhiên, những cuộc tranh luận đó đã kéo đến nhiều chủ đề rất nực cười... Trong thế kỷ XVII ở châu Âu, thậm chí người ta còn đưa ra cuộc tranh luận rằng người đàn bà có linh hồn hay không? Con thỏ có linh hồn hay không? Những lời bình luận sặc mùi xã hội chứ không có tính khoa học.

Trong những vấn đề này, phải nói rằng tư tưởng minh triết phương Đông đã đi trước một bước rất xa. Chúng ta không bàn đến các luận thuyết thâm sâu của đạo Lão, đạo Phật về vạn vật, về đời sống luân hồi của thiên nhiên. Chúng ta chỉ cần nhìn lại những câu chuyện dân gian, kỳ lạ rất quen thuộc với người đọc như các truyện trong Truyền kỳ mạn lục hay Liêu trai chí dị là có thể cảm thấy quan niệm siêu việt của người phương Đông về vấn đề này. Một cái cây nếu “tu luyện” lâu năm cũng có thể có một “linh hồn” kia mà, mặc dù đó là những câu chuyện kỳ dị, huyền hoặc. Nhưng trong ý nghĩa sâu kín của nó vẫn phần nào toát lên sự nhận biết của con người phương Đông về thiên nhiên.

Thời hiện đại với các luận thuyết khoa học đã ra đời với thuyết Tiến hoá của Darwin. Trong cuốn Nguồn gốc muôn loài và các tác phẩm của mình, Darwin đã đưa ra giả thuyết với những chứng cứ khoa học rằng con người đúng là có nguồn gốc từ thiên nhiên. Chúng ta là kết quả của một quá trình tiến hoá lâu dài của một loài vượn người thông minh. Càng ngày, khoa học hiện đại lại càng cung cấp nhiều chứng cứ khoa học để chứng minh cho sự đúng đắn của thuyết Tiến hoá.

Tuy vậy, con người vốn là một bí mật không thể hiểu hết bằng chính trí óc của con người. Ngay cả kho bí mật vô tận của thiên nhiên, chúng ta đâu đã biết hết. Nhưng theo suốt dòng lịch sự phát triển của loài người, chúng ta nhận thấy là quan niệm rằng thiên nhiên, vạn vật chỉ là những vật vô tri, không có những bí mật riêng biệt chỉ tồn tại khi đời sống loài người còn rất sơ khai. Khi ý thức của con người đã phát triển, cùng với những bí mật của mình, con người khám phá ra những bí mật kỳ diệu của thiên nhiên. Các nhà khoa học đều thừa nhận rằng, nhận thức của con người về thiên nhiên tăng lên như thế nào thì sự tiến hóa của loài người tăng theo như vậy. Thiên nhiên có linh hồn sống động hay không? Đó là một điều bí mật hết sức hấp dẫn. Các nhà khoa học, với những thực nghiệm khoa học kỳ công, đã phá mở cánh cửa huyền bí đó.

Hãy để cho thiên nhiên rì rào vĩnh cửu. Các nhà thơ đã viết thế. Nhưng ở đây chúng ta có thể có một câu hỏi lạ lùng không kém so với những câu hỏi trên: “Linh hồn” của cỏ cây, của hoa lá, của thiên nhiên là gì? Phải chăng đó là một “động lực bí ẩn” nuôi sống thiên nhiên và làm cho thiên nhiên mãi mãi xanh tươi? Chúng ta không nói đến ánh mặt trời và các khoáng chất. Giống như ở con người, ngoài những chất hợp thành cơ thể con người mà khoa học có thể phân biệt được, chúng ta vẫn không thể “phân tích” nổi linh hồn bí ẩn sống động của con người, mặc dù đó là điều cơ bản để duy trì sự sống.

Để tiến xa hơn trong vấn đề phức tạp này, chúng ta tập trung phân tích vào sự sống của các loài cây cối. (Còn đối với thế giới động vật, thuyết Tiến hoá và các bằng chứng khoa học của nó đã như một lời khẳng định rằng chắc chắn có tồn tại linh hồn trong thế giới động vật, vì con người khai sinh từ đó). Nhiều người sẵn sàng thừa nhận động vật có linh hồn sống nhưng lại không thể thừa nhận điều tương tự ở loài thực vật. Theo các giá trị khoa học hiện đại thì sự sống trên trái đất bắt nguồn từ những dạng thức sống rất đơn giản. Những dạng thức sống ấy phát triển dần và tạo ra các loài thực vật động vật... Điều gì đã khiến các dạng thức sống ấy dần dần phức tạp và đa dạng hoá. Nếu không phải do một sức mạnh khác từ bên ngoài hỗ trợ (các truyền thuyết, huyền thoại gọi sức mạnh đó là thần linh) thì tất yếu những dạng thức sống đó phải có một “hạt nhân tiến hoá” nội tại. Chính điều này kết hợp với môi trường sống đã tạo ra một thế giới đa sắc màu.

Điều lạ lùng là, những dạng thức sống đầu tiên, khi phân hoá, một phần biến thành các loài cây cỏ đã không còn tiếp tục duy trì được cường độ “tiến hoá” của chúng. Có những dạng thức phát triển thành những dạng thức sống cao độ như ở loài chim hay loài người, nhưng vẫn có nhiều dạng thức sống chỉ phát triển một “thời gian” ngắn rồi dừng lại như các loài tảo chẳng hạn.

Tất cả các dạng thực sống sơ khai ban đầu đều chung hưởng một môi trường sống như nhau với các điều kiện khí hậu như nhau (mặc dù trên trái đất có nơi cực lạnh, nơi cực nóng, nhưng nhìn tổng quát tất cả điều kiện tồn tại trên trái đất nói chung thì không khác nhau). Như vậy rõ ràng là sự phát triển không chỉ phụ thuộc hoàn toàn vào các điều kiện vật chất như khí hậu, khoáng chất, ánh sáng... Có lẽ “linh hồn” sống sơ khai trong các dạng thức đó trỗi dậy không đều nhau và do đó phát triển thành muôn loài khác nhau như ngày nay.

Khi đeo các máy đo vào thân cây trong những phòng thí nghiệm hoàn toàn yên tĩnh, người ta đo được những âm thanh kỳ lạ khác hẳn với âm thanh phát ra từ sự vận chuyển của dòng nhựa cây. Hơn nữa, các nhà trồng hoa bây giờ đã có cách ru ngủ hoa hặc thúc hoa mau nở bằng âm nhạc. Trên các thí nghiệm tương tự, người ta thấy rằng âm nhạc có tác động mạnh đến các loài hoa hay sự quang hợp của lá.

Tại sao hoa lá lại có thể bị kích thích bởi âm nhạc? Phải chăng sóng âm thanh đã tác động mạnh lên các bề mặt lá và hoa. Không phải thế. Nhưng cái cây sống ở nơi có nhiều tiếng ồn không thể có sự kích thích như thế này được. Nếu như cái cây không “biết chọn lọc” âm thanh để nghe thì nó hàng ngày nó đã phải hứng chịu bao nhiều tiếng động khủng khiếp khác. Hơn nữa, trong rừng Amazon còn tồn tại loại cây rất kỳ lại. Nếu vùng đất xung quanh bị khô hạn, cái cây sẽ tự động trồi rễ lên, cuộn tròn lại và “đi dần” về nơi có nước. Khi đến nơi, rễ cây lại mở ra và cắm xuống đất.

Như vậy chứng tỏ ngoài những thành phần hoá học tạo nên một đời sống vật chất của cây cỏ, còn một phần bí ẩn nào đó vẫn chưa giải thích được, nếu có thể chúng ta gọi đó là “linh hồn của cây cối”? Linh hồn này đã duy trì cuộc sống của cỏ cây. Điều này được rất nhiều nhà khoa học công nhận như họ cho rằng, “linh hồn của cây cối” vẫn tồn tại ở dạng tiềm ẩn” không phát lộ ra một cách sống động. Chính vì vậy mà những tán cây luôn có vẻ mơ màng như ngủ bởi vì “linh hồn” của chúng tản mạn và “ngủ” quá sâu trong đời sống của thảo mộc. Có lẽ nó chỉ “thức dậy” khi môi trường sống thay đổi đột ngột một lần nữa.

Hiện nay, phong trào bảo vệ thiên nhiên, bảo vệ môi trường diễn ra trên khắp thế giới. Dân tộc nào cũng ý thức được điều đó vì bởi hậu quả của sự tàn phá thiên nhiên diễn ra ngay trong cuộc sống của chúng ta. Tuy vậy, khi phát động chiến dịch bảo vệ thiên nhiên với ý nghĩa bảo vệ môi trường sống duy nhất của con người, chúng ta có vẻ rất hăng hái. Nhưng có điều kết quả thu được không như ý muốn. Nếu như mỗi con người ý thức rằng thiên nhiên không chỉ là môi trường sống, mà còn rất có thể vạn vật trong đó là “những người anh em máu thịt” với loài người thực sự thì chúng ta mới có thể bảo vệ thiên nhiên - nguồn sữa duy nhất của loài người.

Nguyễn Thị Minh Phương

nguồn vietimes