Đoạn Trừ Phiền Não

ĐOẠN TRỪ PHIỀN NÃO

I. Sắc uẩn (uẩn vật chất) Rūpakkhanda:

Một thuở nọ Đức Phật ngụ tại chùa Kỳ Viên, ngôi chùa do ông Cấp cô Độc dâng cúng. Một vị sư tên là Rādha đến yết kiến Đức Thế Tôn và bạch rằng: “Bạch Ngài chữ Satta có nghĩa là gì? Xin Ngài giảng giải cho con rõ.”

Đức Phật trả lời: “Này Rādha, satta có nghĩa là chúng sanh, là kẻ còn có sự tham ái, dính mắc vào các tập hợp vật chất (Rūpakkhanda: sắc uẩn). Và sư tham ái dính mắc vào các hiện tượng vật chất cũng được gọi là satta”.

Nghĩa thứ nhất, Satta, là chúng sanh còn tham ái, dính mắc. Tham ái, dính mắc bao gồm các mức độ của tham ái, dính mắc, luyến ái, bám víu. Tất cả đều có cùng nghĩa chung là tham ái.

Nghĩa thứ hai, dưới hình thức một động từ, Satta có nghĩa là “dính mắc vào”. “Dầu dính mắc vào vật chất một cách thích thú hay dính mắc vào vật chất một cách tự nhiên cũng đều là dính mắc”. Và sự dính mắc có nguyên nhân là si mê.

Nếu phân tích một cách sáng suốt thì chúng ta sẽ thấy vật chất của cơ thể này là gì? Cơ thể con người là sự tập hợp của nhiều thành phần vật chất. Ta có thể chia cơ thể con người thành ba mươi hai thành phần. Hai mươi phần đầu tiên thuộc về nhóm Paṭhavīdhātu (địa đại). Nhóm địa đại có đặc tính cứng mềm và chắc chắn. Tại sao gọi hai mươi thành phần đầu tiên thuộc về nhóm đất bởi vì yếu tố đất chiếm ưu thế. Ba yếu tố khác là Āpodhātu (thủy đại), Tejodhātu (hỏa đại,) và Vāyodhātu (phong đại).

Hai mươi thành phần thuộc về đất gồm:

Tóc, lông, móng răng, da

Thịt, gân, xương, tủy, thận

Tim, gan, ruột, lá lách, phổi

Phèo, bao tử, thực phẩm chưa tiêu, phẩn, óc

Sợi tóc, khi quán sát một cách kỹ càng, chúng ta cũng thấy bốn yếu tố, nhưng yếu tố cứng nỗi bật hơn cả cho nên, tóc được xếp vào nhóm thứ nhất, nhóm địa đại. Cũng vậy, mười chín thành phần còn lại do yếu tố cứng mềm nỗi bật nên cũng được xếp vào nhóm địa đại.

Lúc quán sát vật chất mà thiền sinh cảm nhận được yếu tố cứng là đã có kinh nghiệm về địa đại. Tương tự như vậy, yếu tố lửa được kinh nghiệm khi cảm nhận được nhiệt độ. Yếu tố gió được kinh nghiệm khi cảm nhận sự căng kéo, rung động, giãn nở, và yếu tố nước được kinh nghiệm khi cảm nhận được sự dính hút, thấm ướt.

Khi chú tâm quán sát vật chất xuyên qua tứ đại, chúng ta hãy chú tâm vào đặc tính của chúng là sự cứng mềm, dính hút, nóng lạnh, chuyển động chứ không chú ý đến ý niệm, hình dáng, hay tư thế của chúng.

Tại sao vậy? Nếu không chú ý vào đặc tính của tứ đại mà chú ý đến ý niệm, hình dáng, tư thế thì tâm thiền sinh sẽ lang thang với ý niệm: đây là đàn ông, đàn bà, tóc, lông, móng, chân, tay v.v… Trong lúc hành Thiền Minh Sát, chúng ta phải đặt trọng tâm vào việc quán sát tứ đại mà bỏ qua ý niệm chế định như chân, tay, mặt, mũi, đàn ông, đàn bà… Điểm cốt yếu để thiền sinh chú tâm vào là những hiện tượng tự nhiên của tứ đại.

Mười hai thành phần tiếp theo là:

Mật, đàm, mủ, máu, mồ hôi, mỡ,

Nước mắt, nước mỡ, nước miếng, nước mũi, nước khớp xương, nước tiểu

Những yếu tố hay thành phần này có đặc tính lỏng, dính hút nên được ghép vào thủy đại.

Chúng ta có thể nhận ra được hỏa đại trong cơ thể chúng ta. Có bốn loại lửa.

- Thân nhiệt và

- Sức nóng làm cho cơ thể tưởng thành, già nua

- Nhiệt độ quá cao khiến chúng ta khó chịu và than phiền là quá nóng.

- Nhiệt độ cần thiết để tiêu hóa thức ăn.

Bốn loại nhiệt độ này có đặc tính chính là nóng và lạnh. Bởi vậy, khi chú ý đến hỏa đại, chúng ta chỉ chú ý đặc tính nhiệt độ chứ đừng quá chú ý đến đặc tính này.

Có sáu loại gió:

- gió hướng lên khiến ta nôn

- gió hướng xuống giúp nước tiểu và phẩn ra ngoài

- gió trong ruột

- gió ngoài ruột nhưng nằm trong bụng

- mọi tác động của cơ thể như đi, đứng, ngồi, co, duỗi v.v…

- hơi thở vào ra

Tất cả sáu loại gió này đều có đặc tính bành trướng, rung chuyển, chẳng có cái gì có thể gọi là tôi, ta, linh hồn, vật thể vĩnh cữu, đàn ông, đàn bà, anh, chị v.v…

Chúng ta đã nói sơ lược đến tứ đại và biết rằng cơ thể này chỉ là sự tập hợp của tứ đại.

Khi các “đại” tập hợp lại thì chúng ta có hình dáng. Và nếu không nhìn bằng cặp mắt trí tuệ thì chúng ta sẽ thêm vào đó tôi, ta, đàn ông, đàn bà v.v… Do ý niệm sai lầm này nên sự dính mắc phát sinh trong tâm ta. Thật ra, cơ thể chúng ta được so sánh như “mảng bọt trên mặt nước” bao gồm những bong bóng nước mà sự hiện hữu của nó là không khí bên trong. Thọat nhìn những mảng bọt lớn chúng ta có thể thấy chúng là một khối bền vững, nhưng nếu nhìn kỹ ta sẽ thấy chúng chỉ là những mảng bọt vật chất tạm bợ.

Cũng vậy, khi nhìn cơ thể vật chất bằng mắt thường chúng ta thấy nó bền vững, tồn tại lâu dài, hấp dẫn, đẹp đẽ với những bộ phận riêng biệt chẳng hạn như đầu, tay chân v.v… như là một chúng sanh. Dưới con mắt của người không hành thiền thì cơ thể này là một thực thể trường tồn, đáng yêu, có thể kiểm soát, điều khiển được với cái tôi, cái ta được thêm vào trong đó. Và vì thế họ sẽ dính mắc vào chúng một cách đầy tham ái. Tuy nhiên, dưới nhãn quang của người hành thiền thì cơ thể này chỉ là mảng bọt nước trống rỗng, không có cốt lõi, không có gì bên trong, chúng chỉ là sự tập hợp của ba mươi yếu tố đáng ghê tởm, chẳng có gì trường tồn, đẹp đẽ.

Đó là cách quán sát cơ thể vật chất xuyên qua trí tuệ của người hành Thiền Minh Sát. Đức Phật dạy rằng: “Dính mắc mạnh mẽ vào các hiện tượng vật chất, Như Lai gọi đó là satta", có nghĩa là chúng sanh, là kẻ còn tham ái vào những hiện tượng vật chất”. __._,_.___

Sayadaw U. Paññādipa Giảng - Hòa Thượng Kim Triệu

Sư Khánh Hỷ soạn dịch

http://www.thuvienhoasen.org

Lời của nhà hiền triết đáng được suy ngẫm.....

Tại sao phải hét to khi tức giận ? Có một vị hiền triết đã hỏi các đệ tử rằng: “Tại sao trong cơn giận dữ người ta thường phải thét thật to vào mặt nhau ?”

Sau một lúc suy nghĩ, một trong những đệ tử ấy đã trả lời: “Bởi vì người ta mất bình tỉnh, mất tự chủ!”

Vị hiền triết không đồng ý với câu trả lời, ngài bảo: “Nhưng tại sao phải hét lên trong khi cả hai đang ở cạnh nhau, tại sao không thể nói với một âm thanh vừa phải đủ nghe ?

” Các đệ tử lại phải ngẫm nghĩ để trả lời nhưng không có câu giải thích nào khiến vị thầy của họ hài lòng. Sau cùng ông bảo: “Khi hai người đang giận nhau thì trái tim của họ đã không còn ở gần nhau nữa. Từ trong thâm tâm họ cảm thấy giữa họ và người kia có một khoảng cách rất xa, nên muốn nói cho nhau nghe thì họ phải dùng hết sức bình sinh để nói thật to. Sự giận dữ càng lớn thì khoảng cách càng xa, họ càng phải nói to hơn để tiếng nói của họ bao trùm khoảng cách ấy.

” Ngưng một chút, ngài lại hỏi: “Còn khi hai người bắt đầu yêu nhau thì thế nào? Họ không bao giờ hét to mà chỉ nói nhỏ nhẹ, tại sao? Bởi vì trái tim của họ cận kề nhau. Khoảng cách giữa họ rất nhỏ…” Rồi ngài lại tiếp tục: “Khi hai người ấy đã yêu nhau thật đậm đà thì họ không nói nữa, họ chỉ thì thầm, họ đã đến rất gần nhau bằng tình yêu của họ.

Cuối cùng ngay cả thì thầm cũng không cần thiết nữa, họ chỉ cần đưa mắt nhìn nhau, thế thôi! Vì qua ánh mắt đó họ đã biết đối phương nghĩ gì, muốn gì ..” Ngài kết luân: “Khi các con bàn cãi với nhau về một vấn đề, phải giữ trái tim của các con lúc nào cũng cận kề. Đừng bao giờ thốt ra điều gì khiến các con cảm thấy xa cách nhau… Nếu không thì có một ngày khoảng cách ấy càng lúc càng rộng, càng xa thì các con sẽ không còn tìm ra được đường quay trở về !

Quan điểm Phật giáo về cơn giận

Sự tức giận, cơn thịnh nộ, sự phẫn nộ, dù gọi nó bằng cái tên gì thì nó vẫn xảy ra với tất cả chúng ta, ngay cả những người Phật tử. Bởi vì Phật tử vẫn còn là một chúng sinh và do đó thỉnh thoảng vẫn có tức giận. Đối với vấn đề này, Phật giáo dạy chúng ta làm gì khi giận hờn?

Giận là một trong ba loại độc dược, hai thứ độc còn lại là tham lam và si mê. Đó là những nguyên nhân đưa con người ta tái sinh trong vòng luân hồi. Do đó, thanh lọc giận hờn là việc làm cần thiết trong việc thực hành Phật giáo. Hơn nữa, giận hờn không được xem là lý do chính đáng hoặc hợp lý.

Tất cả sự giận hờn là sự trói buộc của nhận thức về giác ngộ. Song, nhiều bậc thầy có trình độ đều thừa nhận họ thỉnh thoảng có giận hờn, điều này có nghĩa là hầu hết chúng ta đều có giận hờn. Thế nhưng, chúng ta sẽ phải làm gì mỗi khi chúng ta giận? Trước tiên, phải thừa nhận mình đang giậnĐiều này nghe qua có vẻ như ngớ ngẫn, thế nhưng có bao nhiều lần bạn gặp một ai đó rõ ràng là họ đang giận nhưng họ khăng khăng cho rằng mình không giận hay không ?

Có một vài lý do, một số người thừa nhận họ muốn ngăn ngừa cơn giận, rằng họ biết mình đang giận. Đây là không phải là một tinh xảo. Bạn không thể giải quyết một cách tốt đẹp điều gì nếu bạn không thừa nhận mình đang là như vậy.Phật giáo dạy về chánh niệm. Chánh niệm là sự biết rõ về những gì đang xảy ra. Khi chúng ta có cảm giác không hài lòng hoặc một cảm xúc phát sinh, đừng bao giờ đàn áp nó, chạy trốn khỏi nó, hoặc từ chối nó. Thay vì quán sát cơn giận và thừa nhận sự có mặt của nó.

Hãy thành thật về chính bạn về những gì xảy ra là điều cần thiết.Điều gì làm cho bạn giận ?Thật quan trọng biết bao, khi chúng ta nhận thức được sự giận hờn được tạo nên chính mình. Nó không phải do người khác tạo nên. Chúng ta thường suy nghĩ rằng giận hờn là nguyên nhân chính được tạo nên bởi một cái gì đó bên ngoài chúng ta, như là người khác hoặc những sự kiện làm ta thất vọng.

Thế nhưng, vị thầy dạy thiền đầu tiền của tôi lại thường nói : “Không có ai làm cho bạn giận hờn mà giận hờn được tạo nên bởi chính bản thân bạn”Phật giáo dạy cho chúng ta rằng giận giờn được tạo nên từ tâm bạn. Tuy nhiên, khi bạn giải quyết được sự giận hờn của chính mình, bạn sẽ trở nên minh mẫn.

Cơn giận là một thách thức cho chúng ta nhìn sâu chính mình. Hầu hết các cơn giận phát sinh là do chúng ta muốn tự vệ, nó phát khởi từ những lo lắng không giải quyết được hoặc khi “cái tôi” chúng ta thúc giục. Khi người Phật tử nhận ra rằng nguyên nhân giận hờn xuất phát do cái “tôi”, sự sợ hãi gây ra và giận hờn không có thực thể, phù du và không thật.

Chúng chỉ là những cảm xúc thường tình. Phải công nhận giận hờn đã làm hạn chế những hành động làm chủ của chúng ta, đồng thời tạo ra vô số những sai lầm cho mọi người chung quanh mình. Giận là sự bê thaGiận là cảm giác khó chịu nhưng lại là một hấp lực.

Trong một cuộc phỏng với nhà báo Bill Moyer [1], Pema Chodron [2] cho rằng: “Giận là một lưỡi câu có thể móc dính bất thứ gì khi nó gặp. Đặc biệt khi bị dính mắc vào “cái tôi” (gần như trong vài trường hợp) thì chúng ta có thể bảo vệ cho cơn giận của chính mình. Chúng ta bào chữa cho nó và thậm chí còn nuôi dưỡng chúng’. Phật giáo dạy rằng cơn giận chưa bao giờ được chứng minh là đúng.

Tuy nhiên, khi chúng ta tu tập tâm từ bi, một tình thương hướng đến tất cả chúng sinh nhằm mục đích hoá giải sự chấp trước ích kỷ. Tất cả chúng sinh và ta là một chuỗi mắt xích nối kết nhau, không thể tách rời được.Với những nguyên nhân trên, khi chúng ta giận chúng ta phải chăm sóc cơn giận của mình bằng cách không cho nó làm tổn thương người khác. Chúng ta cũng không nên dính mắc vào nó và cho nó một nơi để tồn tại và phát triển trong tâm của mình. Làm thế nào để mời cơn giận đi Nếu bạn đã thừa nhận cơn giận của bạn, và bạn đã kiểm tra nguyên nhân nào làm cho bạn giận, thế nhưng bạn vẫn còn giận. Việc tiếp theo bạn nên làm gì ?Pema Chodron khuyên chúng ta nên nhẫn. Nhẫn có nghĩa là đợi cho lời nói hay hành động của bạn không mang sắc thái của tổn hại. “Nhẫn là tâm lý thiện đầy giá trị” Bà nói.

Nó cũng là phẩm chất ưu tú không làm cho mọi thứ leo thang, đồng thời tạo nên nhiều không gian cho người khác nói, bày tỏ niềm cảm xúc của chính họ trong khi bạn không phản ứng gì, mặc dù trong tâm bạn đang phản ứng. Nếu bạn có là thời khoá thực hành thiền, đây là thời gian quan trọng mà bạn làm việc với cái tâm của mình. Ngồi đó trong áp lực mạnh mẽ của cơn giận, im lặng với sự trách móc huyên thuyên về người và mình. Thừa nhận cơn giận và hoàn toàn thông cảm với nó. Ôm lấy cơn giận của bạn với sự kiên nhẫn và trải lòng thương yêu đến tất cả chúng sinh, bao gồm cả chính bạn.Đừng nuôi dưỡng cơn giận.Thật là một điều khó khăn khi không hành động, trong khi cảm xúc của cơn giận vẫn còn ầm ỉ bùng phát trong chúng ta.

Cơn giận sẽ làm cho sự cáu kỉnh tràn ngập trong tâm chúng ta, nó bắt buộc chúng ta phải hành động một cái gì đó. Theo các nhà chuyên tâm lý hướng dẫn thì mỗi khi giận chúng ta nên đấm mạnh vào cái gối hoặc la hét thật to vào tường để đuổi cơn giận đi. HT Thích Nhất Hạnh không đồng ý với quan điểm này.“Khi bạn bộc lộ cơn nóng giận bạn nghĩ rằng mình bộc lộ nó ra ngoài là đúng, nhưng điều này không đúng. Thiền sư cho rằng: “Khi bạn bộc lộ cơn giận ra bên ngoài bạn không những bằng lời nói và hành động bạo lực, mà bạn đang nuôi dưỡng hạt giống giận hờn và làm nó trở nên lớn mạnh trong tâm bạn. Chỉ có tình thương và sự hiểu biết mới có thể làm trung hoà cơn giận mà thôi.” Ôm lấy giận hờn bằng tình thương Thỉnh thoảng chúng ta lầm lẫn rằng, sự công kích là biểu hiện của anh hùng và bất bạo động là biểu hiện của hèn nhát. Phật giáo cho rằng đó là một sự nhầm lẫn. Nhượng bộ trước sự thôi thúc của cơn giận, để cho cảm xúc cơn giận dính mắc vào chúng ta và tự do hoành hành quanh ta là một sự yếu đuối.

Mặt khác, thừa nhận yếu tố sợ hãi và ích kỷ là gốc rễ của cơn giận thật là mãnh mẽ. Đây chính là quy tắc để suy gẫm về cơn giận.Đức Phật có dạy:

“Lấy không giận thắng giận

Lấy thiện thắng không thiện

Lấy thí thắng gian tham

Lấy chơn thắng hư nguỵ”

(Kinh Pháp cú, 233)

Thực tập như thế với bản thân chúng ta và những người chung quanh, hành trì như thế là sống theo đường lối Phật dạy. Bởi Phật giáo không chỉ là hệ thống của niềm tin mù quáng, hoặc là lễ nghi, hoặc những nhãn hiệu được đính trên áo sơ mi, mà chính nó là “như thị”.