Thiền Và Tình Cảm

Thiền và Tình Cảm

Người ta đều có thất tình lục dục, ngay cả nhà Phật “tứ đại giai không” cũng không phủ nhận được. Dưới ngòi bút của các nhà thơ những tình cảm vui sướng, ưu sầu, đau thương, oán hận, hối hận, phẫn nộ, sợ hãi v.v…đều có sự bộc lộ đầy đủ.

Nói đến vui sướng, Vương Duy đời Đường nói:

“Hoa đón niềm vui đều biết cười”.

Mạnh Giao đời Đường nói:

“Gió xuân đắc ý ngựa phóng nhanh” thật là vui tươi thanh thản, tự nhiên biết bao.

Nói về ưu sầu, Lý Bạch đời Đường nói:

“Sầu như nước sông dài vạn dặm”.

Tân Khí Tật đời Tống nói:

“Mong lên cao lâu để tránh sầu”. Thật là nỗi sầu liên miên, sao tránh cho được.

Kể đến đau thương, Cao Minh đời Nguyên nói:

“Như nuốc kim chỉ, đâm ruột nhói lòng”.

Tào Tuyết Cần đời Thanh nói:

“Người thất ý gặp việc thất ý, vết thương mới đắp vết thương cũ”. Thật là đau đớn khó chịu, qua ngày tày năm.

Kể đến oán hận, Bạch Cư Dị đời Đường nói:

“Hồng nhan chưa già ân đã đứt”.

Lý Dục đời Nam Đường nói:

“Hận đời dài như nước dài”, thật là sầu hận thâm trầm có ai biết được?

Những câu thơ mang sắc thái tình cảm phong phú này, thật ra đều là sự phản ánh tâm lý của con người trong hoàn cảnh đặc biệt. Nếu chìm đắm trong mối tình cảm nào mà không thể tự thoát, thì có thể tự khiến mình càng rơi càng sâu. Quá vui, sẽ đắc ý vênh váo; quá ưu sầu sẽ “trẻ đã bạc tóc”, quá đau lòng sẽ hại sức khoẻ. Vả lại, tình cảm cũng có thể chuyển biến, không nghe nói “vui quá hoá buồn” sao? Ý nghĩa sâu sắc của thiền chính là nói với người ta một cách không lộ dấu vết rằng: “ảo ảnh mơ mộng, biết quá khứ không gốc, đất nước, gió, lửa, ngộ vốn là không có”, theo cách nói của thiền: “Hỷ, nộ, ai, lạc” đều do vọng tưởng điên đảo mà sanh, thấu hiểu điều này thì có thể yên tâm không còn phiền não.

Trên thế giới này, sự sung sướng không phải ai ai cũng có. Trái lại phiền não thì mỗi người đều có. Như phiền não của người nghèo là lo ăn lo mặc; phiền não của nhà giàu là sợ tài sản bị cướp, là suy nghĩ di sản phải phân chia như thế nào mới không để thân nhân trở mặt. Phiền não của người độc thân là tìm không được người bạn đời; phiền não sau khi kết hôn là có sự ràng buộc của gia đình…Phiền não phần nhiều là tình cảm chủ quan, có lúc là tự mình kết lấy phiền não. Trong “Đại Trí Huệ Của Phật Giáo Trung Quốc” có một mẫu chuyện tràn đầy lý thiền như sau:

Ngày xưa, có một bà lão bất kể trời nắng cũng khóc, trời mưa cũng khóc, một năm có 365 ngày, hầu hết mỗi ngày đều sống trong sự khóc lóc, người ta gọi bà là: “Bà khóc”. Một hôm có vị Cao tăng hỏi bà:_Bà cả, tại sao bà khóc mỗi ngày không ngừng?_Bạch thầy! Tôi sinh được hai đứa con gái, đứa lớn gả cho người bán giày, đứa nhỏ gả cho người bán dù.Vị Cao tăng hỏi:_Đó không phải là rất tốt sao?_Thầy mà còn nói tốt! Tôi thật rầu muốn chết. Trời nắng dù của con gái nhỏ bán không được! Trời mưa ai mua giày của con gái lớn?_Bà cả, chớ rầu nữa! Bà hãy nghĩ như vầy: Khi trời nắng, tiệm giày của con gái lớn sẽ bán đắt; còn lúc trời mưa, dù của con gái nhỏ cũng bán chạy. Đó không phải rất tốt sao?_À…thì ra là vậy! Tại sao tôi không nghĩ ra?

Bà lão được vị Cao tăng chỉ dạy, liền cảm thấy sung sướng, mặt mày vui tươi. Từ đó, bà không còn buồn rầu khóc lóc nữa. Ngày trời nắng, bà lão cũng cười, lúc trời mưa bà lão cũng cười. Vẻ buồn trên mặt bà đã mất hẳn.

Như vậy, cùng một việc, bạn nhìn từ một góc độ khác nhau, bạn dùng cách tư duy khác nhau để nghiên cưu, thì sẽ có kết luận khác nhau. Bà lão đó trời nắng cũng khóc, trời mưa cũng khóc là tự mình chuốc lấy phiền não. Vị Cao tăng không có thay đổi hiện trạng, chỉ là đã điều chỉnh góc độ nhìn vấn đề của bà, khiến bà từ khóc trở thành cười, từ buồn trở thành vui. Chỗ kỳ diệu của thiền là tận sức thể nghiệm, thể nghiệm đời sống là tốt đẹp, đời sống là muôn màu, tương lai là sáng sủa, hãy đừng để cho phiền não vướng mắc.

Đương nhiên cuộc sống khó tránh được vướng mắc của phiền não, vấn đề là làm thế nào thoát khỏi từ sự vướng mắc đó. Vả lại, phiền não cũng là một quá trình để rèn luyện con người. Phật Giáo cho rằng: “Phiền não tức Bồ đề”, đó là nói: phiền não là con đường tất yếu để đi đến trí huệ giác ngộ. Mỗi người chúng ta một hôm rơi vào phiền não sẽ cảm thấy phiền não bất an, và từ phiền não đi ra thì đã tỏ ra thâm trầm chính chắn.

La Vĩ Quốc

Đời người như trái bóng

Có thể ví Cuộc Đời với cái gì?

Có người nói: "Cuộc đời như giấc mộng", có người nói "Cuộc đời như tấn trò", có người nói "Cuộc đời như hạt sương"; cũng có người nói: "Đời là bể khổ", đời người như "khách qua đường", cuộc đời như "mây trôi"! Nếu như những ví von này xác đáng thì cuộc đời quả đáng buồn biết bao.

Thật ra, đời người là "vô thường", "vô ngã"; đời người là biết bao mưa nắng, sinh không mang đến, tử không mang đi. Hết một đời người, nếu như không để lại chút công, đức, ngôn; để lại chút gì có ý nghĩa, thì đúng là "đến tay không và đi tay không"!

Có thể ví Cuộc Đời với cái gì?

Có nên nhìn cuộc đời bi quan như thế?

Xin đưa ra một sự so sánh tương đối: "Đời người như trái bóng"!

Còn nhỏ thì học hành, phấn đấu lập nghiệp, cho đến khi thành gia thất, làm cha mẹ, khi ấy, trong mắt các con, cha mẹ giống như quả "bóng rổ". Bởi vì, bạn hãy xem, khi chơi bóng rổ, có phải người chơi tranh nhau dành bóng, ai cũng nói đó là "my ball" - quả bóng của tôi?

Nhưng khi tuổi tác cha mẹ ngày càng nhiều thêm, con cái bắt đầu đùn đẩy trách nhiệm hiếu dưỡng cha mẹ, anh thứ nói đây là trách nhiệm của anh cả, anh cả nói em út phải phụng dưỡng, em út cho rằng nên phân chia trách nhiệm, thế là dưới sự sắp xếp của con cái, cha mẹ đành ở với đứa này một tháng, ở với đứa kia hai tháng, lúc này cha mẹ đáng thương giống như quả bóng chuyền, bị các con chuyền đi chuyền lại. Thậm chí, đến khi cha mẹ già yếu, họ bị coi như quả "bóng đá", con cái bận công việc, bận kiếm tiền, thấy cha mẹ tuổi cao sức yếu, chỉ hiềm nỗi không thể thuận chân đá đi mà thôi.

Thật ra, cha mẹ cũng có thể không phải là "bóng chuyền", "bóng đá", chỉ cần bản thân họ có đạo đức, có học vấn, có tiền tiết kiệm, lúc đó cha mẹ lại giống như "quả tạ", dù muốn ném đi cũng không ném xa được, thậm chí con cái còn xem cha mẹ như quả "bóng bầu dục", ôm thật chặt, nhất định không thả ra!

Cuộc đời "giống như cái gì"? Nếu tâm bạn như Bồ tát, tự nhiên mọi người sẽ sùng bái bạn; nếu bạn tự biến mình thành ma quỷ, đương nhiên mọi người sẽ xa lánh bạn. Vì thế, chúng ta có thể trù tính cuộc đời mình như "mặt đất" - nâng đỡ vạn vật, hay như "bầu trời" - chở che mọi sinh linh, như "đất đai" - cho con người trồng cấy, hoặc là "kho tri thức" - để mọi người dùng không hết.

Liệu cuộc đời có đáng buồn như người ta vẫn nói?

Có thể ví Cuộc Đời với cái gì?

Chẳng phải đời người cũng giống như cơn gió mùa xuân, ánh nắng ngày đông hay sao?

Nhận diện cái chết và hạnh phúc

Giác Ngộ - Khi được sinh ra, có mặt trên thế gian này là chúng ta bị “lôi kéo” và “bắt buộc” một hành trình tìm kiếm, vậy ta tìm kiếm điều gì?

Hoa sen chín phẩm là cha mẹ mình - Ảnh minh họa

Ta tìm kiếm kiến thức, tiền tài, vật chất, hạnh phúc… Chúng ta nghĩ rằng những điều đó sẽ đem lại cho ta sự lợi ích, bởi chúng ta nghĩ ai mà không cần vật chất, chỗ ở, trang phục? Vâng! Như thế là chúng ta đang thương bản thân mình và phục vụ nó vì trách nhiệm cho kiếp sống này, thế nhưng mỗi ngày chúng ta luôn bận bịu vì điều đó! Chúng ta cứ nghĩ những thứ đó phục vụ mình. Nhưng thực tế thì sao?

Chúng ta đang làm chủ hay làm nô lệ vật chất và làm nô lệ cho xác thân này? Chúng ta có địa vị, chúng ta kiếm thật nhiều tiền, nhưng để đạt được điều đó chúng ta phải bỏ ra thời gian, sức khỏe, có khi là gần cả cuộc đời, lúc đó có nhiều tiền nhưng chúng ta phải đối mặt với sự già nua, bệnh tật và cái chết…

Chúng ta thường quan niệm rằng có nhiều tiền để có tất cả, vậy khi đó chúng ta bệnh thì chỉ phục vụ cho việc đến bệnh viện, thế chúng ta có thật sự có tất cả như ý niệm ban đầu của việc kiếm tiền, và chúng ta có thật hạnh phúc khi có nhiều tiền trong hoàn cảnh như thế?

Suy nghiệm, để rồi tôi ngộ ra rằng: ta hãy đừng sống cho xác thân này mà hãy sống cho tâm và sống cho đời sống tâm linh của mình, bởi nếu chúng ta sống chỉ nghĩ và phục vụ cho xác thân này thì chúng ta sẽ đánh mất và lãng quên đi nội tâm - vốn là cái sẽ theo ta trong đời này, đời khác!

Hãy ngồi xuống và nghĩ một chút về sanh tử luân hồi, có thể ta chưa đi sâu vào nhưng ta cũng nhận định và thấy được hai chữ “luân hồi” tức là chúng ta lại sinh ra nữa, lại loanh quanh, lại mệt mỏi và tìm kiếm vật chất cho cái xác thân này để rồi lại ra đi… Vậy đó có phải là hạnh phúc không?

Tạm gọi và đặt vấn đề: hạnh phúc trong tâm ta và hạnh phúc ngoại cảnh thì đâu là điều cốt yếu? Hãy suy nghiệm một chút để ta nhìn rõ và để ta hiểu cái tâm mình hơn.

Trong một kiếp người ta có vật chất ta cũng không thể mang theo lúc chết, không có gì là của mình ngoài nghiệp, điều lành, phước báu mình đã tạo. Hãy suy niệm về sự chết, đừng né tránh nó, hãy nhìn vào nó vì đến một lúc nào đó chúng ta cũng sẽ đối mặt với cái chết, khi đã quán xét thường xuyên thì chúng ta sẽ thấy được cái chết không đáng sợ.

Khi nhìn thấy được cái chết rồi sẽ cận kề ta, ngay trong hơi thở này thì ta sẽ không còn muốn nuông chiều hay làm nô lệ cho cái xác thân này nữa. Mỗi ngày chúng ta hãy dành cho mình thời gian để quán niệm về hơi thở để biết mình đang trong hiện tại cùng chánh niệm về việc mình đang làm và biết mình đang làm gì…

Cứ như thế rồi ta sẽ thấy nhẹ nhàng hơn rất nhiều và rồi ta cũng tìm về được với sự thanh thản và yên lặng cùng tâm mình! Đó chính là hạnh phúc thật sự của tôi, bạn ạ.

Thiện Hạnh

Trải qua những khổ đau chính là chất liệu giúp mình nhận diện con đường sáng đẹp để đi. Người gây cho mình khổ đau ấy vì thế trở thành thiện tri thức giúp mình đi đến bến bờ hạnh phúc, an nhiên...