Mưa - Đóng Một Vai Trò Quan Trọng Trong Chu Trình Thủy Học

NTO - Mưa là một dạng ngưng tụ của hơi nước khi gặp điều kiện lạnh, có các dạng như: mưa phùn, mưa rào, mưa đá, các dạng khác như tuyết, mưa tuyết, sương. Mưa được tạo ra khi các giọt nước khác nhau rơi xuống bề mặt Trái Đất từ các đám mây. Không phải toàn bộ các cơn mưa đều có thể rơi xuống đến bề mặt, một số bị bốc hơi trên đường rơi xuống do đi qua không khí khô, tạo ra một dạng khác của sự ngưng đọng.

Lung linh những giọt mưa kỳ diệu

Mưa đóng một vai trò quan trọng trong chu trình thủy học trong đó nước từ các đại dương và các khu vực khác có chứa nước bay hơi, ngưng tụ lại thành các đám mây trong tầng đối lưu của khí quyển do gặp lạnh, khi các đám mây đủ nặng, nước sẽ bị rơi trở lại Trái Đất tạo thành mưa, sau đó nước có thể ngấm xuống đất hay theo các con sông chảy ra biển để lại tiếp tục lặp lại chu trình vận chuyển.

Các giọt mưa nhỏ là có dạng gần như hình cầu, các giọt lớn hơn thì bị bẹt dần đi như hình oval, còn các giọt rất lớn thì có hình dạng giống như cái dù. Trung bình thì giọt mưa có kích thước từ 1mm - 2mm theo đường kính. Những giọt mưa lớn nhất trên Trái Đất đã được ghi lại ở Brazil và quần đảo Marshall năm 2004 - một số giọt có kích thước tới 10mm. Kích thước lớn được giải thích là sự ngưng tụ trong các hạt khói lớn hay bởi sự va chạm giữa các giọt mưa trong một khu vực nhỏ với lượng rất lớn nước lỏng.

Các hình dáng của giọt mưa

Nói chung, nước mưa có độ pH nhỏ hơn 6 một chút, đơn giản là do nó hấp thụ điôxít cacbon trong khí quyển, nó bị điện ly một phần trong nước, tạo ra axít cacbonic. Ở một số sa mạc, các luồng không khí vận chuyển cả cacbonat canxi lên không trung, do đó nước mưa ở đây có thể là có pH bằng hoặc cao hơn 7. Các trận mưa có pH thấp hơn 5,6 thì được coi là mưa axít.

Các quan điểm trên thế giới về mưa rất khác nhau trong các nền văn hóa. Trong thế giới phương Tây, ngày mưa thông thường có ý nghĩa buồn và tiêu cực, ngược lại với ngày nắng đẹp và hạnh phúc. Trong các khu vực khô cằn, chẳng hạn như Ấn Độ, mưa được chào đón với một sự vui mừng. Nhiều người cảm nhận thấy hương vị của mưa là dễ chịu. Nguồn gốc của hương vị này là do một loại tinh dầu được cây cối sản xuất, được hấp thụ bởi đất đá, sau đó được giải phóng trong không khí khi mưa xuống.

Nước mưa có thể được sử dụng như nước uống. Nước mưa cũng là nguồn cung cấp nước cho các loại cây trồng. Sau khi mưa, đa số người đều cảm thấy dễ chịu, hiện tượng này được giải thích là do lượng ion mang điện tích âm tăng lên, tuy vậy nếu mưa kéo dài nhiều ngày thì do độ ẩm tăng cao thì lại gây cảm giác khó chịu.

Mưa mang lại nước, nguồn sống cho tất cã các sinh vật trên Trái Đất. Ở những vùng có nhiệt độ cao mưa làm giảm nhiệt. Mưa là một mắt xích quan trọng trong chu kỳ tuần hoàn của nước. Con người lợi dụng điều này để khai thác năng lượng Mặt Trời gián tiếp từ nước bằng các nhà máy thủy điện.

Trong dân gian, mưa được phân thành các loại mưa:

- Mưa axít: những cơn mưa mà nước mưa có độ pH lớn hơn 5,6 (giá trị pH của dung dịch axit cacbonic H2CO3 bão hoà trong nước cất). Nguồn gốc của mưa axít là khí sunfua đioxit (SO2) được tạo thành từ quá trình đốt nhiên liệu có nguồn gốc dầu như than, dầu khí..., từ quá trình thối rữa của các loài thực vật, sinh vật phù du và khí nitơ đioxit (NO2) tạo thành từ quá trình phản ứng trong các nhà máy điện và các ống xả khói của các nhà máy công nghiệp.

- Mưa bụi: Bụi lơ lửng trong không trung rơi xuống, do tác dụng của trọng lực hoặc bị các hạt mưa cuốn theo. Cũng có khi mưa bụi là mưa phùn.

- Mưa phùn: Mưa có hạt rất nhỏ như hạt bụi, rơi rất nhẹ và chậm, vì vậy lượng mưa nhỏ (dưới 5mm) nhưng làm tăng độ ẩm của không khí và mặt đất, có tác động lớn đến sự phát triển của cây cỏ và mùa màng.

Có hai loại: Mưa phùn "lạnh" sinh ra do một frông lạnh yếu và tĩnh tại, thường rơi vào đầu mùa đông. Mưa phùn "nóng" do không khí ấm và ẩm từ biển tràn vào gặp mặt đất lạnh làm hơi nước ngưng thành giọt rất nhỏ, rơi xuống vào cuối đông đầu xuân, giúp cho cây đâm chồi, nảy lộc, thường gọi là mưa xuân.

Mưa đá

- Mưa đá: Mưa từ mây vũ tích phát triển mạnh trong những giai đoạn chuyển mùa, dưới dạng các hạt nước đá với đường kính khác nhau, đôi khi rất lớn (từ 5mm - 20 cm). Nguyên nhân tạo thành mưa đá là những luồng đối lưu mạnh mẽ bên trong mây vũ tích khiến hạt mưa bị cuốn lên rơi xuống nhiều lần qua vùng đông kết, làm các lớp băng lần lượt phủ lên nhau cho tới khi trọng lượng đủ lớn thắng được sức nâng của luồng đối lưu.

- Mưa địa hình: Mưa rơi xuống do tác động của địa hình ở các địa phương khi không khí gặp núi, theo sườn núi bốc lên, hơi nước ngưng kết thành mây và mưa.

- Mưa đối lưu: Mưa rơi phần lớn từ mây vũ tích hình thành bởi dòng đối lưu, thường là mưa rào, với lượng mưa khá lớn trong thời gian ngắn.

- Mưa frông: Mưa gây ra bởi sự giãn không khí khi thăng dọc theo hoặc ở đầu mặt frông, có thể kéo dài hoặc thành từng cơn tuỳ theo mặt frông dốc nhiều hay ít.

- Mưa mòi: Mưa hạt nhỏ, thường xảy ra vào tháng 6, tháng 7, vào buổi sáng, thường báo hiệu một ngày nắng. Mưa mòi không do đối lưu mạnh gây ra mà do sự tràn nhập của không khí lạnh trên cao vào đầu mùa hè.

- Mưa ngâu: Mưa thành những đợt ngắn kế tiếp nhau kéo dài nhiều ngày, chủ yếu do dải hội tụ nhiệt đới gây ra. Theo truyền thuyết dân gian Việt Nam, mưa ngâu được gắn với sự tích Ngưu Lang - Chức Nữ.

- Mưa nhân tạo: Mưa được tạo thành do gieo vào các đám mây những chất xúc tác như băng cacbon đioxit (CO2), muối iốt bạc hoặc chì.

- Mưa rào: Mưa lớn, rơi từ những đám mây vũ tích. Cường độ được xác định theo quan hệ với những hoạt động sản xuất - đời sống.

- Mưa xoáy thuận: Mưa kèm theo xoáy thuận, mưa frông ở vùng xoáy thuận, sau cơn mưa nhỏ trong khối khí nóng của xoáy thuận là mưa rào sau frông lạnh.

(NTO.vn tổng hợp)