Cúng Đầy Tháng, Đầy Năm

Kính thưa các bậc tiền bối!

Kính thưa các vị cao niên!

Phamhung sưu tầm được ít bài nói về lễ cúng Đầy tháng, (lễ Thôi nôi) cho bé mới sinh. Vì có nhiều ý kiến nên không biết đúng sai thế nào?

Chỗ thì nói các bà mụ là Dần, Thân, tị, Hợi ......,

Chỗ thì nói các bà mụ có tên hẳn hoi... như Trần Tứ Nương, Vạn Tứ Nương .....

Xin các bậc cao nhân bớt chút thời gian, xem và cho ý kiến để Hậu học như phamhung và các anh, chị em trẻ tuổi học hỏi ạ.

A. Lễ đầy tháng - lễ thôi nôi

Lễ đầy tháng - lễ thôi nôi là một trong nhiều nghi lễ gắn liền với cuộc đời của mỗi con người.

Đây là nghi lễ mà qua đó không chỉ khẳng định sự hiện hữu của một con người - một thành viên mới trong xã hội, mà còn khẳng định vai trò của gia đình và xã hội đối với thành viên mới, thế hệ mới.

Tuy đây là hình thức tín ngưỡng dân gian mang đậm dấu ấn của tín ngưỡng thờ mẫu, nhưng qua đó cho thấy tín ngưỡng dân gian nói chung luôn hướng con người không chỉ biết có hiện tại, tương lai, mà còn nhận rõ truyền thống văn hóa mang tính bản sắc của gia đình - xã hội. Đồng thời Lễ đầy tháng - lễ thôi nôi còn là sự biểu hiện của những ước muốn tốt đẹp của các thế hệ trước đối với các thế hệ kế thừa.

1. Lễ đầy tháng

Trẻ sinh đúng tháng phải làm lễ cúng mụ hay còn gọi là đám đầy tháng.

Việc tổ chức lễ đầy tháng trước là tạ ơn Mụ bà không chỉ nặn ra đứa trẻ, mà còn phù trợ cho “mẹ tròn con vuông”, sau là để trình với nội - ngoại, họ hàng, lối xóm về đứa cháu sau một tháng chào đời, nhưng ít ai nhìn thấy (cả mẹ và con), đây như là chứng nhận của xã hội về sự tồn tại của một con người, để được nâng niu, chúc tụng, để cộng đồng có trách nhiệm giúp đỡ, cưu mang, che chở...

Trong ngày đầy tháng, ngoài việc chuẩn bị món ăn, thức uống dùng để chiêu đãi khách, gia chủ còn chuẩn bị mâm lễ vật cúng kính 12 Mụ bà gồm 12 chén chè, 3 tô chè, 3 đĩa xôi và một mâm cúng kính 3 Đức ông gồm con vịt tréo cánh được luộc chín, 3 chén cháo và 1 tô cháo...

12 chén chè cúng 12 Mụ bà gồm:

- Mụ bà Trần Tứ Nương, coi việc sanh đẻ (chú sanh)

- Mụ bà Vạn Tứ Nương, coi việc thai nghén (chuyển sanh)

- Mụ bà Lâm Cửu Nương, coi việc thụ thai (thủ thai)

- Mụ bà Lưu Thất Nương, coi việc nặn hình hài nam, nữ cho đứa bé.

- Mụ bà Lâm Nhất Nương, coi việc chăm sóc bào thai (an thai)

- Mụ bà Lý Đại Nương, coi việc chuyển dạ (chuyển sanh)

- Mụ bà Hứa Đại Nương, coi việc khai hoa nở nhụy (hộ sản)

- Mụ bà Cao Tứ Nương, coi việc ở cữ (dưỡng sanh)

- Mụ bà Tăng Ngũ Nương, coi việc chăm sóc trẻ sơ sinh (bảo tống)

- Mụ bà Mã Ngũ Nương, coi việc ẵm bồng con trẻ (tống tử)

- Mụ bà Trúc Ngũ Nương, coi việc giữ trẻ (bảo tử)

- Mụ bà Nguyễn Tam Nương, coi việc chứng kiến và giám sát việc sinh đẻ.

Ba Đức thầy bao gồm: Thánh sư, tổ sư và tiên sư có chức năng truyền dạy nghề nghiệp (không phải 13 đức thầy).

Sau khi bày lễ vật, một trưởng tộc hoặc người biết thực hành nghi lễ, thắp ba nén hương khấn nguyện: "Hôm nay, ngày (mùng)... tháng... (âl), ngày cháu (nội hay cháu ngoại...) họ, tên... tròn 1 tháng tuổi, gia đình chúng tôi bày mâm lễ vật này, cung thỉnh thập nhị mụ bà và tam đức ông trước về chứng minh nhận lễ, sau tiếp tục phù trợ cho cháu (tên...) mạnh tay, mạnh chân, mau lớn, hiền, ngoan, phù trợ cho gia đình an vui, hạnh phúc".

Sau nghi thức cúng kính là nghi thức khai hoa còn gọi là "bắt miếng". Đứa bé được đặt ngay trên bàn giữa, chủ lễ rót trà thấp hương xin phép bắt miếng. Xong, bồng đứa trẻ một tay, tay kia cầm một nhánh hoa điệp (có thể hoa khác) vừa quơ qua, quơ lại trên miệng cháu bé vừa dạy những lời tốt đẹp như sau:

Mở miệng ra cho có bông, có hoa,

Mở miệng ra cho kẻ thương, người nhớ,

Mở miệng ra cho có bạc, có tiền,

Mở miệng ra cho xóm giềng quý mến...

Tiếp sau là lời chúc mừng và tặng quà hoặc tiền lì xì của khách mời, của dòng họ bà con cho cháu bé và gia đình nhân ngày cháu tròn một tháng tuổi.

2. Lễ thôi nôi

Khi đứa trẻ được đúng 12 tháng, người ta tổ chức lễ thôi nôi, còn gọi là đám thôi nôi.

Lễ thôi nôi, ngoài lễ vật chè - xôi, vịt luộc cúng Mụ bà - Đức ông như trong lễ đầy tháng, còn có heo quay cúng đất đai diên địa, thổ công, thổ chủ. Mâm cúng được bày ngoài sân, đầu hướng ra ngoài, đi kèm với heo quay còn có 5 chén cháo, 1 tô cháo, 1 đĩa lòng lợn, rau sống, nhang, đèn, rượu, trà, hoa quả, trên lưng lợn quay gắn một con dao bén.

Trong nhà, bày 3 mâm cúng gồm mâm cúng Thành hoàng bổn cảnh; mâm cúng cửu huyền thất tổ và mâm cúng ông bà quá vãng (bao nhiêu bàn thờ, bấy nhiêu mâm cúng). Lễ vật là những thức ăn chín phù hợp với tập quán mỗi địa phương. Kế bên (trên bộ ván hoặc bộ vạt) bày 12 chén chè, xôi; con vịt luộc chín với 3 chén cháo và 1 tộ cháo cúng 12 Mụ bà và 3 Đức ông.

Nghi cúng đất đai diên địa, thổ công thổ chủ lời khấn như sau:

"Hôm nay, ngày (mùng)... tháng... (âm lịch), gia đình cháu (nêu họ tên)... bày làm mâm lễ vật, trước cung thỉnh đất đai diên địa, thổ công thổ chủ trước về chứng minh nhận lễ mừng cho cháu (...) tròn một năm tuổi, sau tiếp tục phù trợ cho cháu (tên...) khỏe mạnh, chóng lớn, ngoan hiền, phù trợ cho gia đình luôn ấm no, hạnh phúc...".

Lời khấn mâm cúng Thành hoàng bổn cảnh; mâm cúng Cửu huyền thất tổ và mâm cúng Ông bà quá vãng nội dung cơ bản giống như lời khấn nghi cúng đất đai diên địa, thổ công thổ chủ, chỉ thay đổi đối tượng được thỉnh mời.

Lời khấn cầu 12 Mụ bà và 3 Đức ông cơ bản giống như lời khấn trong ngày đầy tháng.

Ba tuần rượu và một tuần trà lời khấn không thay đổi (trùng ngôn, trùng ngữ).

Kết thúc ba tuần rượu và một tuần trà là thực hiện nghi thức “thử tài” cháu bé bằng cách bày những vật dụng phù hợp trên bộ ván hoặc trên bộ ván phù hợp với tính cách của nam, hoặc nữ. Sau đó, đặt cháu bé ngồi trước các vật dụng để cháu tự chọn lựa các vật dụng như: gương, lược, viết, tập sách, nắm xôi, tiền, kéo... Vật nào được cháu chọn trước (cầm trước) dân gian tin tưởng đó là sự chọn lựa của cháu về nghề nghiệp tương lai cho mình.

Sau khi kết thúc nghi thức tử tài, khách mời thực hiện nghi thức chúc mừng và lì xì cho cháu bé.

Nghi lễ kết thúc, cuộc tiệc mừng cháu tròn một tuổi cũng bắt đầu.

Nhìn chung, Lễ đầy tháng - lễ thôi nôi là một nghi lễ biểu hiện tính nhân bản của người Việt Nam nói chung, người Bến Tre nói riêng đối với mỗi con người, cho dù con người còn rất non dại.

Ngày nay, trong quá trình hội nhập và phát triển, nhiều hình thức tín ngưỡng dân gian trong đó có Lễ đầy tháng - lễ thôi nôi một nét đẹp văn hóa truyền thống đang có nguy cơ mai một hoặc biến dạng theo cơ chế thị trường. Nếu không biết giữ gìn và phát huy sẽ làm mất đi nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc và của chính bản thân mình.

B. Lễ cúng Mụ (Đầy cữ, đầy tháng, đầy năm)

Ông bà ta xưa quan niệm rằng: Đứa trẻ được sinh ra là do các vị Đại Tiên (Bà chúa Đầu thai), Tiên Mụ mà trực tiếp là 12 bộ Tiên Nương (12 bà Mụ) nặn ra ban cho.

Ý nghĩa:

Ông bà ta xưa quan niệm rằng: Đứa trẻ được sinh ra là do các vị Đại Tiên (Bà chúa Đầu thai), Tiên Mụ mà trực tiếp là 12 bộ Tiên Nương (12 bà Mụ) nặn ra ban cho. Vì vậy, khi đứa trẻ đầy cữ (đứa trẻ chào đời được 3 ngày), đầy tháng (đứa trẻ chào đời được một tháng), đầy năm; bố mẹ, ông bà đứa trẻ phải bày tiệc cứng Mụ để tạ ơn các bà Mụ và cầu xin các Mụ ban cho đứa trẻ mọi điều may mắn tốt lành.

Sắm lễ:

Lễ cúng Mụ phải được làm cẩn thận chu đáo, với các lễ vật bao gồm:

l) 12 đôi hài xanh giống hệt nhau và một đôi hài cũng màu xanh nhưng to hơn

2) 12 nén vàng xanh giống nhau và một nén vàng xanh to hơn.

3) 12 bộ váy áo đẹp màu xanh giống hệt nhau và một bộ váy áo xanh cắt giống 12 bộ kia nhưng to hơn.

4) 12 miếng trầu cánh phượng giống hệt nhau và một miếng trầu têm cánh phượng to hơn.

5) 12 bộ đồ chơi: Bát,đũa, thìa, chén cốc, con giống, xe cộ, nón, mũ... giống hệt nhau và một bộ giống như vậy nhưng to hơn (những đồ lễ này có thể bằng nhựa, bằng sành sứ).

6) 12 con cua, 12 con ốc, 12 con tôm to nhỏ bằng nhau để sống (có thể đồ chín) là lễ vật dâng cúng 12 bà Mụ.Và mỗi loại một con to hơn hoặc nhiều con (ít nhất ba con) cũng để sống là lễ vật dâng cúng bà Mụ Chúa. (Các con này để vào bát to bày cúng, sau khi cúng xong thì đem cua, ốc thả ra ao, hồ; tôm có thể thụ lộc).

7) Phẩm oản, bánh kẹo, hoa quả chia đều thành 12 phần giống nhau và một phần có đủ phẩm oản, bánh kẹo, hoa quả nhưng lớn hơn (hoặc nhiều hơn).

8) Lễ mặn: Xôi, gà, cơm, canh, các món lễ mặn, rượu. . .

9) Bát hương, lọ hoa tươi nhiều màu, tiền vàng, cốc nước thanh tịnh (bày ở mâm trên cùng lễ mặn).

Bày lễ:

Bày lễ cúng Mụ mang tính chất thành kính, văn hoá và nghệ thuật, thường bàn lễ cúng Mụ được bày (trình bày) một cách hài hoà, cân đối.

+ Tất cả lễ vật dâng bà Mụ chúa để ở chính giữa phía trên của hương án

+ Lễ vật dâng 12 bà Mụ chia thành 12 phần giống nhau

+ Mâm lễ mặn cùng hương, hoa nước để trên cùng

+ Mâm tôm, cua, ốc để phía dưới

Sau khi bày lễ xong, bố hoặc mẹ cháu bé thắp 3 nén hương, rồi bế cháu bé ra trước án khấn:

Văn khấn cúng Mụ

Nam mô a di Đà Phật!

Nam mô a di Đà Phật!

Nam mô a di Đà Phật!

- Con kính lạy Đệ nhất Thiên tỷ đại tiên chúa.

- Con kính lạy Đệ nhị Thiên đế đại tiên chúa.

- Con kính lạy Đệ tam Tiên Mụ đại tiên chúa.

- Con kính lạy Thập nhị bộ Tiên Nương

- Con kính lạy Tam thập lục cung chư vị Tiên Nương

Hôm nay là ngày…. Tháng….. năm….

Vợ chồng con là ................................. sinh được con (trai, gái) đặt tên là ..............

Chúng con ngụ tại:............................................ .......

Nay nhân ngày đầy tháng (đẫy cữ, đầy năm) chúng con thành tâm sửa biện hương hoa lễ vật và các thứ cúng dâng bầy lên trước án, trước bàn tọa chư vị Tôn thân kính cẩn tâu trình:

Nhờ ơn thập phương chư Phật, chư vị Thánh hiền, chư vị Tiên Bà, các đấn g thần linh, Thổ công địa mạch, Thổ địa chính thần, Tiên tổ nội ngoại, cho con sinh ra cháu tên là………… sinh ngày…… được mẹ tròn con vuông.

Cúi xin chư vị tiên Bà, chư vị Tôn thần giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành thụ hưởng lễ vật, phù hộ độ trì, vuốt ve che chở cho cháu được ăn ngoan, ngủ yên, hay ăn chóng lớn, vô bệnh vô tật, vô tai, vô ương vô hạn, vô ách, phù hộ cho cháu bé được tươi đep, thông minh, sáng láng, thân mệnh bình yên, cường tráng, kiếp kiếp được hưởng vinh hoa phú quí. Gia đình con được phúc thọ an khang, nhân lành nảy nở, nghiệp dữ tiêu tan, bốn mùa không hạn ách nghĩ lo.

Xin thành tâm đỉnh lễ, cúi xin được chứng giám lòng thành.

Nam mô a di Đà Phật

Nam mô a di Đà Phật!

Nam mô a di Đà Phật!

Khi đã khấn xong thì bố hoặc mẹ chắp tay bé lại vái trước án 3 vái sau 3 tuần hương thì lễ tạ. Sau đó gia đình mang vàng mã, váy áo đi hoá, vẩy rượu lúc đang hoá; đem tôm, cua, ốc đi phóng sinh tại các ao, hồ, sông để cầu phúc; các đồ chơi bằng nhựa, sành sứ thì giữ lại cho cháu bé để lấy phước.

Cuối cùng cả gia đình và bạn bè cùng thụ lộc chúc cho bé mọi điều tốt lành.

C. Lễ đầy tháng và đầy năm

Cúng mụ

Cúng Phật: xôi, chuối, hoa quả, 1 lễ vàng

Cúng Gia Tiên: mâm cơm hoặc hoa quả, 1 số lễ vàng (tùy vào số bát hương)

Rượu: 3 chén nhỏ

1 ấm chè nhỏ và bộ chén

(Khấn) Nam mô độ đàn giáo chủ, thiên chủ, thiên nhỡn, đại từ, đại bi, tâm thành cứu khổ nạn, linh cảm, quan thế âm bồ tát (khấn 3 lần)

Quan Thổ công, Táo Quân, Thần Linh đất nước, Thành Hoàng bản thổ sở tại:

…………………………………………† ?

…………………………………………⠠??

……………………………………… ..† ?

Hôm nay ngày...tháng....năm 200..,(Dương lịch) tức ngày....tháng....năm.... (Âm Lịch)

Tín chủ tên là:.............................(tên của bố đứa trẻ)

thành tâm tu sửa lễ vật. Con xin dâng lễ đầy tháng cho trẻ sơ sinh tên là:..............................., sinh ngày.......tháng........năm....(Dương lịch), tức ngày.......tháng........năm.....(Âm lịch)

Thỉnh mụ

Nam mô đức Phật di đà (3 lần)

Thỉnh mời chúa mụ mà ra đáo đàn

Mười hai bà mụ khôn ngoan

Hội đồng báo ứng ngồi bàn thơ sinh

Tai nghe đắc sở thiên đình

Ngũ phủ, huyện xã nghe kinh người đề

Hỏi rằng xem thiếp xem thê

Đương nương đương cảnh trở về nương thông

Thổ công thời niệm gia môn

Bà thời niệm tháng, bà dồn niệm thai

Trời sinh ra gái ra trai

Trao cho bà mụ mười hai trường tài

Mụ DẦN nặn chân nặn tay

Mụ MÃO vẽ mặt, vẽ mày, con ngươi

Mụ THÌN dạy nói, dạy cười

Mụ TỴ dạy đi, dạy đứng, dạy ngồi

Mụ NGỌ dạy con ở đời thông minh

Mụ MÙI dạy con đức độ hiền lành

Mụ THÂN dạy phải hiếu trung ở đời

Mụ DẬU dạy đủ mọi nhời

Mụ TUẤT lại dạy con thời phải nghe

Mụ HỢI dạy con mọi bề

Mụ TÝ cận kề khuyên bảo sớm hôm

Mụ SỬU dạy con ăn ở có nhân

Thì con mới được đích thân nên người

Nam mô a di đà Phật

Phía trên chay mặn thượng tòa

Phía dưới cua, ốc, tôm cá bày ra hai hàng

Vàng hồ, Yếm áo mười ba (cả võng mụ)

Trên dưới hưởng tài, quần áo nấu đi

Bà nào thích thú kiểu gì

Ăn rồi lại chuyện kinh kỳ núi non

Bao nhiêu cái ngủ cái ngon

Thời bà mang lại ba tròn bảy vuông

Bao nhiêu cái đẹn cái sài

Xin bà mang đổ ra ngoài biển Đông

Khôn ngoan tâm tính ở lòng

Xin bà ở lại tháng cùng mười hai

Nam mô a di đà Phật (vái 3 vái)

Phần lễ vật

+ Vàng hồ màu xanh: 300

+ Hài: 13 đôi màu xanh

+ Áo mụ: 13 bộ màu xanh

+ 1 võng mụ

+ Cua, ốc, tôm, cá: 13 con (luộc toàn tính-để nguyên vây, vảy, râu, càng)

+ Trứng : 13 quả (1 quả trứng gà và 12 quả chim cút

+ Cơm nắm con: 13 nắm (có thể nắm 1 nắm to rồi cắt thành 13 miếng nhỏ)

+ Bún: 13 bánh

+ Dừa: 13 miếng (có thể cắt 1 miếng to thành 13 miếng nhỏ)

+ Bánh đa, khoai lang, bỏng ngô: mỗi thứ 13 miếng hoặc gói nhỏ (đều là đồ chín)

Người đứng lễ: Bố đứa trẻ

Edited 9 Tháng 3, 2011 by phamhung

Kính thưa các bậc tiền bối!

Kính thưa các vị cao niên!

Phamhung sưu tầm được ít bài nói về lễ cúng Đầy tháng, (lễ Thôi nôi) cho bé mới sinh. Vì có nhiều ý kiến nên không biết đúng sai thế nào?

Chỗ thì nói các bà mụ là Dần, Thân, tị, Hợi ......,

Chỗ thì nói các bà mụ có tên hẳn hoi... như Trần Tứ Nương, Vạn Tứ Nương .....

Xin các bậc cao nhân bớt chút thời gian, xem và cho ý kiến để Hậu học như phamhung và các anh, chị em trẻ tuổi học hỏi ạ.

A. Lễ đầy tháng - lễ thôi nôi

Lễ đầy tháng - lễ thôi nôi là một trong nhiều nghi lễ gắn liền với cuộc đời của mỗi con người.

Đây là nghi lễ mà qua đó không chỉ khẳng định sự hiện hữu của một con người - một thành viên mới trong xã hội, mà còn khẳng định vai trò của gia đình và xã hội đối với thành viên mới, thế hệ mới.

Tuy đây là hình thức tín ngưỡng dân gian mang đậm dấu ấn của tín ngưỡng thờ mẫu, nhưng qua đó cho thấy tín ngưỡng dân gian nói chung luôn hướng con người không chỉ biết có hiện tại, tương lai, mà còn nhận rõ truyền thống văn hóa mang tính bản sắc của gia đình - xã hội. Đồng thời Lễ đầy tháng - lễ thôi nôi còn là sự biểu hiện của những ước muốn tốt đẹp của các thế hệ trước đối với các thế hệ kế thừa.

1. Lễ đầy tháng

Trẻ sinh đúng tháng phải làm lễ cúng mụ hay còn gọi là đám đầy tháng.

Việc tổ chức lễ đầy tháng trước là tạ ơn Mụ bà không chỉ nặn ra đứa trẻ, mà còn phù trợ cho “mẹ tròn con vuông”, sau là để trình với nội - ngoại, họ hàng, lối xóm về đứa cháu sau một tháng chào đời, nhưng ít ai nhìn thấy (cả mẹ và con), đây như là chứng nhận của xã hội về sự tồn tại của một con người, để được nâng niu, chúc tụng, để cộng đồng có trách nhiệm giúp đỡ, cưu mang, che chở...

Trong ngày đầy tháng, ngoài việc chuẩn bị món ăn, thức uống dùng để chiêu đãi khách, gia chủ còn chuẩn bị mâm lễ vật cúng kính 12 Mụ bà gồm 12 chén chè, 3 tô chè, 3 đĩa xôi và một mâm cúng kính 3 Đức ông gồm con vịt tréo cánh được luộc chín, 3 chén cháo và 1 tô cháo...

12 chén chè cúng 12 Mụ bà gồm:

- Mụ bà Trần Tứ Nương, coi việc sanh đẻ (chú sanh)

- Mụ bà Vạn Tứ Nương, coi việc thai nghén (chuyển sanh)

- Mụ bà Lâm Cửu Nương, coi việc thụ thai (thủ thai)

- Mụ bà Lưu Thất Nương, coi việc nặn hình hài nam, nữ cho đứa bé.

- Mụ bà Lâm Nhất Nương, coi việc chăm sóc bào thai (an thai)

- Mụ bà Lý Đại Nương, coi việc chuyển dạ (chuyển sanh)

- Mụ bà Hứa Đại Nương, coi việc khai hoa nở nhụy (hộ sản)

- Mụ bà Cao Tứ Nương, coi việc ở cữ (dưỡng sanh)

- Mụ bà Tăng Ngũ Nương, coi việc chăm sóc trẻ sơ sinh (bảo tống)

- Mụ bà Mã Ngũ Nương, coi việc ẵm bồng con trẻ (tống tử)

- Mụ bà Trúc Ngũ Nương, coi việc giữ trẻ (bảo tử)

- Mụ bà Nguyễn Tam Nương, coi việc chứng kiến và giám sát việc sinh đẻ.

Ba Đức thầy bao gồm: Thánh sư, tổ sư và tiên sư có chức năng truyền dạy nghề nghiệp (không phải 13 đức thầy).

Sau khi bày lễ vật, một trưởng tộc hoặc người biết thực hành nghi lễ, thắp ba nén hương khấn nguyện: "Hôm nay, ngày (mùng)... tháng... (âl), ngày cháu (nội hay cháu ngoại...) họ, tên... tròn 1 tháng tuổi, gia đình chúng tôi bày mâm lễ vật này, cung thỉnh thập nhị mụ bà và tam đức ông trước về chứng minh nhận lễ, sau tiếp tục phù trợ cho cháu (tên...) mạnh tay, mạnh chân, mau lớn, hiền, ngoan, phù trợ cho gia đình an vui, hạnh phúc".

Sau nghi thức cúng kính là nghi thức khai hoa còn gọi là "bắt miếng". Đứa bé được đặt ngay trên bàn giữa, chủ lễ rót trà thấp hương xin phép bắt miếng. Xong, bồng đứa trẻ một tay, tay kia cầm một nhánh hoa điệp (có thể hoa khác) vừa quơ qua, quơ lại trên miệng cháu bé vừa dạy những lời tốt đẹp như sau:

Mở miệng ra cho có bông, có hoa,

Mở miệng ra cho kẻ thương, người nhớ,

Mở miệng ra cho có bạc, có tiền,

Mở miệng ra cho xóm giềng quý mến...

Tiếp sau là lời chúc mừng và tặng quà hoặc tiền lì xì của khách mời, của dòng họ bà con cho cháu bé và gia đình nhân ngày cháu tròn một tháng tuổi.

2. Lễ thôi nôi

Khi đứa trẻ được đúng 12 tháng, người ta tổ chức lễ thôi nôi, còn gọi là đám thôi nôi.

Lễ thôi nôi, ngoài lễ vật chè - xôi, vịt luộc cúng Mụ bà - Đức ông như trong lễ đầy tháng, còn có heo quay cúng đất đai diên địa, thổ công, thổ chủ. Mâm cúng được bày ngoài sân, đầu hướng ra ngoài, đi kèm với heo quay còn có 5 chén cháo, 1 tô cháo, 1 đĩa lòng lợn, rau sống, nhang, đèn, rượu, trà, hoa quả, trên lưng lợn quay gắn một con dao bén.

Trong nhà, bày 3 mâm cúng gồm mâm cúng Thành hoàng bổn cảnh; mâm cúng cửu huyền thất tổ và mâm cúng ông bà quá vãng (bao nhiêu bàn thờ, bấy nhiêu mâm cúng). Lễ vật là những thức ăn chín phù hợp với tập quán mỗi địa phương. Kế bên (trên bộ ván hoặc bộ vạt) bày 12 chén chè, xôi; con vịt luộc chín với 3 chén cháo và 1 tộ cháo cúng 12 Mụ bà và 3 Đức ông.

Nghi cúng đất đai diên địa, thổ công thổ chủ lời khấn như sau:

"Hôm nay, ngày (mùng)... tháng... (âm lịch), gia đình cháu (nêu họ tên)... bày làm mâm lễ vật, trước cung thỉnh đất đai diên địa, thổ công thổ chủ trước về chứng minh nhận lễ mừng cho cháu (...) tròn một năm tuổi, sau tiếp tục phù trợ cho cháu (tên...) khỏe mạnh, chóng lớn, ngoan hiền, phù trợ cho gia đình luôn ấm no, hạnh phúc...".

Lời khấn mâm cúng Thành hoàng bổn cảnh; mâm cúng Cửu huyền thất tổ và mâm cúng Ông bà quá vãng nội dung cơ bản giống như lời khấn nghi cúng đất đai diên địa, thổ công thổ chủ, chỉ thay đổi đối tượng được thỉnh mời.

Lời khấn cầu 12 Mụ bà và 3 Đức ông cơ bản giống như lời khấn trong ngày đầy tháng.

Ba tuần rượu và một tuần trà lời khấn không thay đổi (trùng ngôn, trùng ngữ).

Kết thúc ba tuần rượu và một tuần trà là thực hiện nghi thức “thử tài” cháu bé bằng cách bày những vật dụng phù hợp trên bộ ván hoặc trên bộ ván phù hợp với tính cách của nam, hoặc nữ. Sau đó, đặt cháu bé ngồi trước các vật dụng để cháu tự chọn lựa các vật dụng như: gương, lược, viết, tập sách, nắm xôi, tiền, kéo... Vật nào được cháu chọn trước (cầm trước) dân gian tin tưởng đó là sự chọn lựa của cháu về nghề nghiệp tương lai cho mình.

Sau khi kết thúc nghi thức tử tài, khách mời thực hiện nghi thức chúc mừng và lì xì cho cháu bé.

Nghi lễ kết thúc, cuộc tiệc mừng cháu tròn một tuổi cũng bắt đầu.

Nhìn chung, Lễ đầy tháng - lễ thôi nôi là một nghi lễ biểu hiện tính nhân bản của người Việt Nam nói chung, người Bến Tre nói riêng đối với mỗi con người, cho dù con người còn rất non dại.

Ngày nay, trong quá trình hội nhập và phát triển, nhiều hình thức tín ngưỡng dân gian trong đó có Lễ đầy tháng - lễ thôi nôi một nét đẹp văn hóa truyền thống đang có nguy cơ mai một hoặc biến dạng theo cơ chế thị trường. Nếu không biết giữ gìn và phát huy sẽ làm mất đi nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc và của chính bản thân mình.

B. Lễ cúng Mụ (Đầy cữ, đầy tháng, đầy năm)

Ông bà ta xưa quan niệm rằng: Đứa trẻ được sinh ra là do các vị Đại Tiên (Bà chúa Đầu thai), Tiên Mụ mà trực tiếp là 12 bộ Tiên Nương (12 bà Mụ) nặn ra ban cho.

Ý nghĩa:

Ông bà ta xưa quan niệm rằng: Đứa trẻ được sinh ra là do các vị Đại Tiên (Bà chúa Đầu thai), Tiên Mụ mà trực tiếp là 12 bộ Tiên Nương (12 bà Mụ) nặn ra ban cho. Vì vậy, khi đứa trẻ đầy cữ (đứa trẻ chào đời được 3 ngày), đầy tháng (đứa trẻ chào đời được một tháng), đầy năm; bố mẹ, ông bà đứa trẻ phải bày tiệc cứng Mụ để tạ ơn các bà Mụ và cầu xin các Mụ ban cho đứa trẻ mọi điều may mắn tốt lành.

Sắm lễ:

Lễ cúng Mụ phải được làm cẩn thận chu đáo, với các lễ vật bao gồm:

l) 12 đôi hài xanh giống hệt nhau và một đôi hài cũng màu xanh nhưng to hơn

2) 12 nén vàng xanh giống nhau và một nén vàng xanh to hơn.

3) 12 bộ váy áo đẹp màu xanh giống hệt nhau và một bộ váy áo xanh cắt giống 12 bộ kia nhưng to hơn.

4) 12 miếng trầu cánh phượng giống hệt nhau và một miếng trầu têm cánh phượng to hơn.

5) 12 bộ đồ chơi: Bát,đũa, thìa, chén cốc, con giống, xe cộ, nón, mũ... giống hệt nhau và một bộ giống như vậy nhưng to hơn (những đồ lễ này có thể bằng nhựa, bằng sành sứ).

6) 12 con cua, 12 con ốc, 12 con tôm to nhỏ bằng nhau để sống (có thể đồ chín) là lễ vật dâng cúng 12 bà Mụ.Và mỗi loại một con to hơn hoặc nhiều con (ít nhất ba con) cũng để sống là lễ vật dâng cúng bà Mụ Chúa. (Các con này để vào bát to bày cúng, sau khi cúng xong thì đem cua, ốc thả ra ao, hồ; tôm có thể thụ lộc).

7) Phẩm oản, bánh kẹo, hoa quả chia đều thành 12 phần giống nhau và một phần có đủ phẩm oản, bánh kẹo, hoa quả nhưng lớn hơn (hoặc nhiều hơn).

8) Lễ mặn: Xôi, gà, cơm, canh, các món lễ mặn, rượu. . .

9) Bát hương, lọ hoa tươi nhiều màu, tiền vàng, cốc nước thanh tịnh (bày ở mâm trên cùng lễ mặn).

Bày lễ:

Bày lễ cúng Mụ mang tính chất thành kính, văn hoá và nghệ thuật, thường bàn lễ cúng Mụ được bày (trình bày) một cách hài hoà, cân đối.

+ Tất cả lễ vật dâng bà Mụ chúa để ở chính giữa phía trên của hương án

+ Lễ vật dâng 12 bà Mụ chia thành 12 phần giống nhau

+ Mâm lễ mặn cùng hương, hoa nước để trên cùng

+ Mâm tôm, cua, ốc để phía dưới

Sau khi bày lễ xong, bố hoặc mẹ cháu bé thắp 3 nén hương, rồi bế cháu bé ra trước án khấn:

Văn khấn cúng Mụ

Nam mô a di Đà Phật!

Nam mô a di Đà Phật!

Nam mô a di Đà Phật!

- Con kính lạy Đệ nhất Thiên tỷ đại tiên chúa.

- Con kính lạy Đệ nhị Thiên đế đại tiên chúa.

- Con kính lạy Đệ tam Tiên Mụ đại tiên chúa.

- Con kính lạy Thập nhị bộ Tiên Nương

- Con kính lạy Tam thập lục cung chư vị Tiên Nương

Hôm nay là ngày…. Tháng….. năm….

Vợ chồng con là ................................. sinh được con (trai, gái) đặt tên là ..............

Chúng con ngụ tại:............................................ .......

Nay nhân ngày đầy tháng (đẫy cữ, đầy năm) chúng con thành tâm sửa biện hương hoa lễ vật và các thứ cúng dâng bầy lên trước án, trước bàn tọa chư vị Tôn thân kính cẩn tâu trình:

Nhờ ơn thập phương chư Phật, chư vị Thánh hiền, chư vị Tiên Bà, các đấn g thần linh, Thổ công địa mạch, Thổ địa chính thần, Tiên tổ nội ngoại, cho con sinh ra cháu tên là………… sinh ngày…… được mẹ tròn con vuông.

Cúi xin chư vị tiên Bà, chư vị Tôn thần giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành thụ hưởng lễ vật, phù hộ độ trì, vuốt ve che chở cho cháu được ăn ngoan, ngủ yên, hay ăn chóng lớn, vô bệnh vô tật, vô tai, vô ương vô hạn, vô ách, phù hộ cho cháu bé được tươi đep, thông minh, sáng láng, thân mệnh bình yên, cường tráng, kiếp kiếp được hưởng vinh hoa phú quí. Gia đình con được phúc thọ an khang, nhân lành nảy nở, nghiệp dữ tiêu tan, bốn mùa không hạn ách nghĩ lo.

Xin thành tâm đỉnh lễ, cúi xin được chứng giám lòng thành.

Nam mô a di Đà Phật

Nam mô a di Đà Phật!

Nam mô a di Đà Phật!

Khi đã khấn xong thì bố hoặc mẹ chắp tay bé lại vái trước án 3 vái sau 3 tuần hương thì lễ tạ. Sau đó gia đình mang vàng mã, váy áo đi hoá, vẩy rượu lúc đang hoá; đem tôm, cua, ốc đi phóng sinh tại các ao, hồ, sông để cầu phúc; các đồ chơi bằng nhựa, sành sứ thì giữ lại cho cháu bé để lấy phước.

Cuối cùng cả gia đình và bạn bè cùng thụ lộc chúc cho bé mọi điều tốt lành.

C. Lễ đầy tháng và đầy năm

Cúng mụ

Cúng Phật: xôi, chuối, hoa quả, 1 lễ vàng

Cúng Gia Tiên: mâm cơm hoặc hoa quả, 1 số lễ vàng (tùy vào số bát hương)

Rượu: 3 chén nhỏ

1 ấm chè nhỏ và bộ chén

(Khấn) Nam mô độ đàn giáo chủ, thiên chủ, thiên nhỡn, đại từ, đại bi, tâm thành cứu khổ nạn, linh cảm, quan thế âm bồ tát (khấn 3 lần)

Quan Thổ công, Táo Quân, Thần Linh đất nước, Thành Hoàng bản thổ sở tại:

…………………………………………† ?

…………………………………………⠠??

……………………………………… ..† ?

Hôm nay ngày...tháng....năm 200..,(Dương lịch) tức ngày....tháng....năm.... (Âm Lịch)

Tín chủ tên là:.............................(tên của bố đứa trẻ)

thành tâm tu sửa lễ vật. Con xin dâng lễ đầy tháng cho trẻ sơ sinh tên là:..............................., sinh ngày.......tháng........năm....(Dương lịch), tức ngày.......tháng........năm.....(Âm lịch)

Thỉnh mụ

Nam mô đức Phật di đà (3 lần)

Thỉnh mời chúa mụ mà ra đáo đàn

Mười hai bà mụ khôn ngoan

Hội đồng báo ứng ngồi bàn thơ sinh

Tai nghe đắc sở thiên đình

Ngũ phủ, huyện xã nghe kinh người đề

Hỏi rằng xem thiếp xem thê

Đương nương đương cảnh trở về nương thông

Thổ công thời niệm gia môn

Bà thời niệm tháng, bà dồn niệm thai

Trời sinh ra gái ra trai

Trao cho bà mụ mười hai trường tài

Mụ DẦN nặn chân nặn tay

Mụ MÃO vẽ mặt, vẽ mày, con ngươi

Mụ THÌN dạy nói, dạy cười

Mụ TỴ dạy đi, dạy đứng, dạy ngồi

Mụ NGỌ dạy con ở đời thông minh

Mụ MÙI dạy con đức độ hiền lành

Mụ THÂN dạy phải hiếu trung ở đời

Mụ DẬU dạy đủ mọi nhời

Mụ TUẤT lại dạy con thời phải nghe

Mụ HỢI dạy con mọi bề

Mụ TÝ cận kề khuyên bảo sớm hôm

Mụ SỬU dạy con ăn ở có nhân

Thì con mới được đích thân nên người

Nam mô a di đà Phật

Phía trên chay mặn thượng tòa

Phía dưới cua, ốc, tôm cá bày ra hai hàng

Vàng hồ, Yếm áo mười ba (cả võng mụ)

Trên dưới hưởng tài, quần áo nấu đi

Bà nào thích thú kiểu gì

Ăn rồi lại chuyện kinh kỳ núi non

Bao nhiêu cái ngủ cái ngon

Thời bà mang lại ba tròn bảy vuông

Bao nhiêu cái đẹn cái sài

Xin bà mang đổ ra ngoài biển Đông

Khôn ngoan tâm tính ở lòng

Xin bà ở lại tháng cùng mười hai

Nam mô a di đà Phật (vái 3 vái)

Phần lễ vật

+ Vàng hồ màu xanh: 300

+ Hài: 13 đôi màu xanh

+ Áo mụ: 13 bộ màu xanh

+ 1 võng mụ

+ Cua, ốc, tôm, cá: 13 con (luộc toàn tính-để nguyên vây, vảy, râu, càng)

+ Trứng : 13 quả (1 quả trứng gà và 12 quả chim cút

+ Cơm nắm con: 13 nắm (có thể nắm 1 nắm to rồi cắt thành 13 miếng nhỏ)

+ Bún: 13 bánh

+ Dừa: 13 miếng (có thể cắt 1 miếng to thành 13 miếng nhỏ)

+ Bánh đa, khoai lang, bỏng ngô: mỗi thứ 13 miếng hoặc gói nhỏ (đều là đồ chín)

Người đứng lễ: Bố đứa trẻ

các bậc cao nhân trong diễn đàn ơi? tại sao có một nội dung của anh Phạm Hùng hay như vậy, ý nghĩa như vậy mà không thấy có ai vào diễn đàn trao đổi vậy nhỉ?

rất mong sự tư vấn kịp thời của các cao nhân trong phong tục này, để các bậc cha mẹ trẻ hết băn khoăn.

trân trọng cảm ơn!

các bậc cao nhân trong diễn đàn ơi? tại sao có một nội dung của anh Phạm Hùng hay như vậy, ý nghĩa như vậy mà không thấy có ai vào diễn đàn trao đổi vậy nhỉ?

rất mong sự tư vấn kịp thời của các cao nhân trong phong tục này, để các bậc cha mẹ trẻ hết băn khoăn.

trân trọng cảm ơn!

LỄ VẬT CÚNG MỤ:

_ Xôi gấc: 7 nắm nếu là bé trai, 9 nắm nếu là bé gái

_ Cua bể: 7 con nếu là bé trai, 9 con nếu là bé gái (có thể thay cua bể bằng cua thường)

_ Trứng gà nhuộm đỏ luộc: 7 quả nếu là bé trai, 9 quả nếu là bé gái

_ Hoa tươi, trái cây, tiền vàng bạc, trầu cau, nến tùy tâm

Tất cả được bày trên mâm kê cao cúng Mụ

VĂN KHẤN CÚNG MỤ

NAM-MÔ A-DI-ĐÀ PHẬT! (3 lần)

Kính lạy: ĐỆ NHẤT THIÊN TỶ ĐẠI TIÊN CHỦ

ĐỆ NHỊ THIÊN ĐẾ ĐẠI TIÊN CHỦ

ĐỆ TAM TIÊN MỤ ĐẠI TIÊN CHỦ

THẬP NHỊ BỘ TIÊN NƯƠNG

TAM THẬP LỤC CUNG CHƯ VỊ TIÊN NƯƠNG

Hôm nay là ngày......tháng......năm.......

Vợ chồng con là.......

Sinh được con (trai , gái) đặt tên là......

Nay nhân ngày đầy cữ (hoặc đầy tháng, đầy năm) thành tâm sửa biện hương hoa lễ vật và các thứ cúng dâng bày lên trước án, trước bản tọa chư vị Tôn Thần kính cẩn tâu trình:

Nhờ ơn Thập phương Chư PHẬT, Chư vị Thánh Hiền, Chủ Tiên Bà, các Đấng Thần Linh, Thổ Công Địa Mạch, Thổ Địa Chính Thần, Tiên Tổ nội ngoại cho con sinh ra cháu...

sinh ngày....... được mẹ tròn con vuông.

Cúi xin: Chư Tiên Bà, Chư vị Tôn Thần giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành thụ hưởng lễ vật, phù hộ độ trì, vuốt ve che chở cho cháu được ăn ngon, ngủ kỹ, hay ăn chóng lớn, vô bệnh, vô tật, vô tai, vô ương, vô hạn, vô ách, phù hộ cho cháu bé được thân mệnh bình yên, cường tráng, kiếp kiếp được hưởng vinh hoa phú quý. Gia đình con được phúc thọ an khang, nhân lành nẩy nở, nghiệp dữ tiêu trừ, 4 mùa không hạn ách nghĩ lo.

Con xin thành tâm đỉnh lễ.

Cẩn cáo.

......

Trên đây là những bài cúng khác nhau trong rất nhiều bài cúng Mụ và mang tính tham khảo - thiết nghĩ, không cần phân biệt đúng, sai.

Việc áp dụng thì tuỳ từng địa phương, tuỳ điều kiện và tình hình cụ thể của từng gia đình, giòng họ để có thể áp dụng cho phù hợp. Quan trọng nhất là cái tâm (lễ to hay bé đâu có quan trọng, khấn dài hay ngắn...cũng vậy cả thôi).

Vài lời tham khảo, không tự cho là đúng!