Mê Tín Dị Đoan Chi Ách

Xem bài viết này thấy buồn. Đưa lên đây để chia sẻ với quý vị. Hôm gặp mặt đầu năm, anh chị em lớp Phong Thủy. Hoàng Anh phát biểu: "Dân Lý học không "mê tín dị đoan". Câu hay nhất trong năm.

==================================================================.

Mộng trả vay & chuyện trọc phú đốt tiền cầu lộc

Hoàng Anh - Minh Huệ

(16/02/2011 10:32)

Trần sao âm vậy, rất nhiều người đến lễ đền với quan niệm cúng càng nhiều tiền đức thánh càng hiển linh.

Đại gia bao sân khấn, nghèo hèn nghển cổ trông

Lễ nhà giàu, lễ nhà nghèo

Chứng kiến một vài người sắm lễ mới biết ở đây người ta chỉ nói chuyện bằng tiền. Tất tần tật đều phải có tiền kể cả… lời khấn nguyện vọng của mình. Ở đền Bà Chúa Kho có một đội quân khấn thuê rất chuyên nghiệp. Người đi lễ chỉ cần đọc họ tên, địa chỉ, quê quán, cơ quan làm việc còn lại tất cả những lời khẩn cầu về tài lộc, danh vọng, tiền bạc thế nào đã có đội quân này lo. Cuối cùng người đi lễ chỉ việc trả tiền khấn thuê.

Tiền công khấn được tính theo vẻ bề ngoài của người đi lễ. Nom lắm tiền nhiều của thì đội quân khấn thuê này nhiệt tình lắm. Còn nhìn nhếch nhác có khi họ chẳng thèm mời. Cũng vì thế chỉ nghe lâm râm lời khấn cũng biết được anh nào giàu anh nào nghèo. Mấy năm nay đội quân khấn thuê ở đền làm ăn phất lắm. Người giàu đến lễ vay, lễ tạ ngày càng đông. Tâm lý của người có tiền càng muốn khấn bài bản, trọn vẹn nên nghiễm nhiên họ hốt bạc. Một bài khấn với đầy đủ tiền bạc, danh vọng trong vòng vài phút nhưng gặp người đi lễ hào phóng có thể kiếm tiền triệu như chơi.

Bà Chín, một người bán hàng ở ngoài cổng đền dặn tôi cẩn thận với đám khấn thuê kẻo bị chúng nó "thịt" cho thì khốn. Biết vậy nhưng nào đâu có dễ tránh, mỗi công đoạn là một cạm bẫy mà phần lớn người mới đi cầu kiểu gì cũng dính. Người đi lễ vừa bước vào đền chúng đã xúm vào hỏi han rồi quay ra khấn liên tục. Chỗ linh thiêng ai dám ngã giá hay cãi cọ làm gì lỡ thánh trách quở thì khốn.

Đền Bà Chúa Kho là nơi người ta cầu tiền bạc, danh lợi nên đẳng cấp phân biệt rõ ràng lắm. Trong câu chuyện của bà Chín có những điều hết sức lạ kỳ nhưng bà cứ kể một cách mặc nhiên. Nào là chuyện một đại gia vàng ở Hà Nội sẵn sàng bỏ ra hàng trăm triệu đồng để sắm lễ đều đặn mỗi năm hai lần. Hay chuyện một đại gia khác ở tận Sài Gòn thuê hẳn chỗ khấn để cho người nhà cúng bái thoải mái, ném cho những người sắm lễ hàng chục triệu đồng tiền công để thuê họ lo các thủ tục cúng bái…

Với những đại gia này, lúc ra về lộc Bà ban của họ chất thành đống phải chở bằng ô tô. Không ít những chiếc xe từ cổng đền đi ra nhìn đồ sộ lắm. Trên xe cơ man nào là vàng khối, vàng thỏi mà họ cho đó là lộc, là tiền vay mượn của Bà Chúa Kho. “Trần sao âm vậy mà, họ có tiền nên mới làm được thế chứ nhà nghèo muốn thành tâm cũng khó”. Nghe những câu chuyện đó, chứng kiến hàng bao tải tiền được đốt đi để vay khiến đồng nghiệp đi cùng tôi đặt ra câu hỏi ngồ ngộ rằng: “Mỗi ngày không biết người ta vay Bà khoảng bao nhiêu nhỉ”? Thật khó để trả lời câu hỏi ấy nhưng chợt nghĩ rằng những nơi thần thánh linh thiêng thế này nếu có chuyện sòng phẳng như thế thì ngày càng hẹp cửa cho người nghèo đến khấn.

Chẳng đâu xa, khi tôi ngồi uống nước ở hàng bà Chín thì có ba đại gia còn khá trẻ đi ô tô vào sắm lễ. Tất tần tật những thứ liên quan đến tiền như vàng khối, vàng lá, đô la âm phủ… trong cửa hàng cạnh đấy đều được mua hết. Thì ra họ đang đi vay Bà tiền để mở thêm Cty. Chỉ một phép tính sơ sơ về thứ không thể thiếu trong mâm lễ vật là vàng mã, tiền âm phủ cũng đủ thấy tốn kém lắm rồi. Nhưng đi vay của thánh thần nên chẳng người nào dám tiếc. Hàng chục loại tiền âm phủ khác nhau, từ loại tiền âm phủ cổ xưa đến những ngoại tệ như đôla, đến cả tiền mệnh giá 200 nghìn, 500 nghìn đồng được in ấn chẳng khác gì tiền polymer của cõi dương gian được buộc thành từng bó.

Rồi họ đi đổi tiền lẻ để cúng các cận vệ Bà Chúa. Ngay tại cửa đền, đổi tiền lẻ xôm tụ đến nhộn nhạo, đổi 100.000 đồng lấy tiền mệnh giá 200 đồng thì chỉ được 60.000 đồng; lấy loại 500 đồng chỉ được 70.000 đồng; 1.000 đồng được 80.000 đồng. Tôi lân la hỏi giá tiền sắm một cái lễ như thế rồi tá hỏa khi biết mỗi người tốn không dưới năm chục triệu đồng. Đem mua lễ một số tiền lớn có khi bằng cả gia tài một gia đình bình bình nhưng họ vẫn mặc nhiên giải thích: “Đi vay Bà để làm ăn thì phải đầu tư thôi. Mua lễ ít tiền lỡ Bà cho người lễ nhiều hơn, sang trọng hơn vay thì khốn”. Ra thế, họ sắm lễ phải nhìn vào người khác để đua tranh vì sợ của ít Bà lại hẹp hòi.

Cùng ngồi nghe bà Chín kể chuyện người giàu đi lễ với tôi, một nông dân chân đất ở tỉnh Bắc Ninh cũng đi lễ đầu năm bấm đốt tay nhẩm tính: “Người ta đi lễ một lần có khi bằng cả xóm tôi đi làm mướn một năm. Tiền đâu ra lắm thế các ông các bà nhỉ”?

Lên đến sảnh đền điều lạ lùng là dịch vụ hóa vàng thuê. Có người xem việc hóa vàng là cần thiết để thể hiện lòng thành kính nhưng cũng không ít đại gia muốn thể hiện sự vượt trội về tiền nên sẵn sàng ném vài trăm ngàn cho đám thanh niên làm “nghề” hóa vàng thuê muốn đốt ra sao thì đốt. Vào chỗ hóa vàng được xây bằng những lò lửa rừng rực, tôi như mụ đi khi chứng kiến một mệnh phụ phu nhân ra chiều vợ nhà quan đang ném từng cục tiền vàng âm phủ phải đến hàng kg toàn loại mệnh giá 500 ngàn vào ngọn lửa. Khói mù mịt khiến bà này phải đi thuê thêm người để cũng hóa số tiền vay Bà trong sớ. Hóa ra bà đi vay vốn cho chồng vì năm nay ông đầu tư bất động sản gì đấy.

“Chỉ vay có chừng 5 ngàn tỷ thôi mà. Được bao nhiêu chưa biết nhưng cuối năm phải trả cho Bà gấp đôi đấy. Năm nào cũng thế, đầu năm đến vay, rằm tháng bảy hoặc cuối năm lại đến trả”. Bà còn bảo rằng phải mất tiền triệu thuê người khấn cho nó bài bản vì mình dù khấn thực tâm nhưng đông người vay như thế Bà có nhớ hết đâu mà cho. Năm ngoái bà cũng đi cầu để vay tiền năm nay lại đi vay tiếp. Chẳng biết do số ông bà làm ăn gặp hay những lời khấn thuê mát tai quá mà tiền vô như nước.

Vừa hóa vàng miệng bà vừa lẩm bẩm: “Bà linh thiêng lắm, phù hộ cho nhà con. Con xin hứa sẽ hoàn trả đầy đủ”. Vậy mà khi khấn xong mệnh phụ này không nỡ rút một vài ngàn tiền lẻ cho mấy người ăn xin nằm vạ vật trước cổng đền. Chắc không phải vì bà tiếc tiền mà vì lộc bà chẳng muốn chia cho ai.

(Còn nữa)

Tại đình Giảng Võ có lưu bài viết: “Một sự hiểu lầm về đền Bà Chúa Kho”.Đây là kết quả của hai tác giả Trần Minh,Nguyễn Trí Tuệ.Theo đó cho thấy,Bà Chúa Kho được thờ tại Bắc Ninh vốn là Hoàng hậu vua Trần,sau lâm bệnh mất,vua thương tiếc sai 72 làng quanh vùng lập đền thờ,trong số đó Cổ Mễ (nay thuộc Bắc Ninh) là quê gốc nên lập đền lớn trên một quả núi đất có tên là núi Kho.Về sau,các triều đại ban sắc phong làm nữ thần và danh hiệu Bà Chúa nên dân quen gọi là Bà Chúa Kho (tức bà Chúa núi Kho) chứ không phải bà chúa trông coi kho tàng của triều đình như đời sau lầm tưởng.Vì hiểu nhầm gốc tích về Bà Chúa núi Kho mà nhiều người cho rằng,có thể đến đây cầu,xin ban phát của cải,tiền bạc.Họ đến cúng bái,vay tiền làm phát sinh những hiện tượng tiêu cực: khấn thuê,đốt mã,bói toán, trộm cắp và tạo nên tình trạng lộn xộn,khiến cho bao chuyện dở khóc dở cười “tiền âm” chưa vay được thì "tiền dương” đã mất.

Lại vài ông tiến sĩ phát biểu ý kiến. Thà chẳng biết gì, cắm đầu, cắm cổ lạy như bổ củi hóa hay. Đằng này, có chút chữ nghĩa cứ tưởng ý kiến của mình là "nhời vàng, ý ngọc" đem ra dậy thiên hạ những cái sai thì không buồn nó cũng thiếu mất cái lô đề - Í lộn - cái lô gich.

Phàm ở đời, cái vốn cổ chia làm hai loại. Loại vật thể là di sản khảo cổ, đình chùa miếu mạo...vv...cái đó thì ai cũng biết rồi. Khi phục chế lại các di sản vật thể thì ai cũng biết là cần phục chế nguyên trạng - là kiến thức tối thiểu. Chứ không phải thành nhà Mạc biến thành cái lò gạch, khiến cụ "Chí Phèo" mừng hụt, cứ tưởng nhà tưởng niệm cụ mới xây! Ấy là chưa nói đến với những chi tiết của di sản , có những bộ phận bị phai mờ với thời gian, không rõ nguyên trạng thì yêu cầu bắt buộc là phải để nguyên, không được tự ý sửa chữa theo cách hiểu của mình. Thí dụ:

Trên cột đá Kim Tự Tháp có khắc hình người đang cầm cái đèn dầu. Nhưng thời gian làm nét khắc cái đèn mờ đi không rõ, chỉ còn thấy phần đáy của cái đèn và từ đó người ta suy luận ra hình tượng người cầm đèn. Vậy khi phục chế lại cái cột này - không được phép lấy suy luận chủ quan của mình mà khắc cái đèn dầu vào đấy - Mà phải để nguyên trạng - để đời sau có tài liệu chắc chắn mới phục chế lại. Đây là hình ảnh một ngôi đền đá ở Ai Cập được phục chế. Vùng khoanh đỏ là vùng làm mới và giữ nguyên trạng, không tự ý thêm vào các đường nét

Tóm lại, những nhà phục chế khi dựng lại cái cột này không tự ý "vẽ" thêm vào những mảng cột mà họ không có trong tay nguyên bản.

Đấy là đối với "zdăng ghóa" vật thế. Còn đối với cái "zdăng ghóa" phi vật thể thì thật vô tội vạ. Bất cứ một thằng ngu nào cũng tự ý sửa chữa cứ loạn cào cào. Nguyên bản chuyện "Trăm trứng" nở ra 100 con trai. Một kẻ sĩ "dở hơi biết bơi" nào đó thấy nó vô lý quá: "Toàn con trai thì lấy đâu ra duy trì nòi giống" - thế là phịa ra 50 con trai, 50 con gái cho nó gọi là cân bằng giới tính. Thí dụ khác: Cái Đường Thanh Niên có cửa hàng bánh tôm lâu lăm lổi tiếng vốn xưa gọi là đường Cổ Ngư. Cũng một kẻ sĩ nào đó chợt "ngộ" ra rằng: Vốn nguyên thủy của nó là "Cố Ngự", rồi mô tả đây vốn là cái đập chắn nước sông Hồng, nên "cố ngự" có nghĩa là cố gắng giữ vững, không để nước tràn vào thành. Còn Cổ Ngư - Cá xưa - thì vô lý quá! Làm gì có con cá nào gọi là "xưa" ở Hồ Tây đâu? Có bao nhiêu câu ăn hết ráo rùi còn gì! "Co ngu" ấy là từ hồi Tây sang xâm lược nước ta, nó viết không có dấu nên đọc nhầm thành "Cổ Ngư" thôi.Thế là các thế hệ sau cứ thế mà réo "Đường Thanh Niên tên cũ là "Cố Ngự".

Nhưng ở xứ sở Kinh Bắc này có hàng đống vùng mang chữ "Cổ" đầu. Nào là : Cổ Nhuế, Cổ Loa, Cổ Pháp, Cổ Mễ......Bà Hồ Xuân Hương về già thêm vào hai chữ "Cổ Nguyệt" - nhưng may quá! Bà ấy chỉ lấy tên riêng cho cái lều thơ của bà ấy thôi, chứ không hợm hĩnh mà quát to sửa cả lịch sử văn hóa, như mấy tay "hầu hết" và "cộng đồng" cứ nhất quyết Cổ Loa chính là thành kinh đô do An Dương Vượng ở đấy chống Triệu Đà. Họ lập luận: "Loa" chính là loa thành, lại có cả thành ở đấy - thế thì đúng là Loa thành đứt đuối con nòng nọc rồi chứ lỵ. Lại còn đào được cả tên đồng ở đấy nữa. Chu cha! Di vật khảo cổ hằn hoi. Pha học thật rùi! Thế là cứ hết kẻ sĩ này, đến kẻ sĩ khác chép truyền đời rằng: Cổ Loa chính là kinh đô An Dương Vương chống Triệu Đà. Tôi đố ai trên thế giới này từ hôm nay trở về sau hàng trăm năm nữa chứng minh được rằng: Thành Cổ Loa là kinh đô của Âu Lạc.

Túm lại! Với di sản văn hóa phi vật thể thì thật là "phục chế" vô tội vạ, chẳng có chuẩn mực nào cả. Đến nỗi thế hệ sau, chẳng còn biết mô tê nào mà lần. Quay trở lại với đền thờ bà Chúa Kho.

Từ ngàn xưa, người Việt đã coi Bà Chúa Kho ở Bắc Ninh là người coi kho cho nhà vua - (Có nhiều cơ sở để đặt vấn đề tìm hiểu rằng: Đền thờ bà Chúa Kho ở đây có từ rất lâu, trước cả nhà Lý) - Nhưng nay lại có vài vị tiến sĩ la lối : "Bà Chúa Kho không phải ở đấy! Mà ở đây cơ! Ở đây mới là khoa học. Ở đấy là "mê tín dị đoan".

Đau bụng quá!

Chà chà !

Nghe sư phụ phê mà thấy cứ như mình có lỗi ! Ngượng thật đấy !

Nhưng sau tết vừa rồi vợ chồng con cũng đi đền bà chúa kho ở Bắc Ninh ,xong lại về luôn đình bà chúa kho ở Giảng Võ Hà Nội - Thôi thì vợ chồng con tự nhủ : Các vị ấy theo lịch sử và truyền thuyết đều là người đức hạnh cả ,vả lại những nơi ấy đều là di tích lịch sử thì mình thăm viếng cũng không sao .

Có gì không phải con mong sư phụ và các vị thông cảm !

Vanvattho thân mến.

Tín ngưỡng và văn hóa là hai vấn đề khác nhau. Với tín ngưỡng thì cứ ở đâu có "kho" thì đến cầu. Nhưng khi bàn đến lịch sử văn hóa - cụ thể là đình đền Bà Chúa Kho - thì lại sang một chuyện khác. Vanvattho không có gì sai trong việc đến đền Bà Chúa Kho ở Giảng Võ cả.

Đừng xoá sổ chùa của tổ tiên

Người dân đi lễ chùa công đức nhà Chùa nhưng những người nắm tiền công đức ấy họ thao túng. Xã hội chỉ có thể tốt đẹp khi đạt trình độ “phú quý sinh lễ nghĩa” chứ hiện nay mới đạt mức “no hơi ấm cật dậm dật chân tay”; vì kiến thức chưa đạt được đến mức hiểu biết lễ nghĩa,…nên nó đã đẻ ra những kiến trúc trọc phú vô học, nhìn vào sự vô học lại tưởng là sự đẹp đẽ vì không có kiến thức. Nhất là tâm lý “thờ Phật thì ăn oản’ nên họ ăn nhiều quá; nhất là những điều đó chưa có sự quản lý. Nếu tiền công đức được quản lý chặt chẽ cũng giúp cho ngành văn hoá tránh được những tai hoạ, ung nhọt của những kiến trúc mới gắn với tín ngưỡng tôn giáo.- những điều trăn trở trên đây là một phần trong câu chuyên đối thoại xung quanh câu chuyện những ngôi chùa xây mới hiện nay của GS. TS Trần Lâm Biền với Trần Nga trong văn phòng nhỏ của ông trên tum tầng 3-Cục di sản văn hoá 51 Ngô Quyền.

GS. Trần Lâm Biền là một trong những nhà nghiên cứu văn hoá Việt Nam, luôn dành tâm sức cho công cuộc bảo tồn các di sản văn hoá của dân tộc; Ông có nhiều công trình nghiên cứu về văn hoá dân gian, tín ngưỡng tôn giáo: Phật giáo và văn hoá dân tộc; Một con đường tiếp cận lịch sử, Diễn biến kiến trúc truyền thống của người Việt; Chùa Việt; Đồ thờ trong di tích của người Việt…

NGƯỜI TA NHẬP VÀO CHÙA NHỮNG THỨ KHÔNG PHẢI PHẬT

- Theo giáo sư Phật giáo và những ngôi chùa có ảnh hưởng như thế nào đối với đời sống của Việt?

Đối với người Việt, đạo Phật rất được tôn trọng. Nhưng điều đáng nói ở đây là ở chỗ Đạo Phật chính đáng chứ không phải đạo Phật đã bị biến đổi đi. Trong tôn giáo tín ngưỡng, đối với người Việt chính đạo Mẫu lại là đạo bắt nguồn từ đời nguyên thuỷ từ mấy nghìn năm trở về trước. Chỉ đến đầu công nguyên cách đây 2000 năm, đạo Phật mới tới từ phương Nam tới, nó đáp ứng được yêu cầu của người Việt lúc đó. Bởi vì lúc đó đã có sự xâm lược, quấy nhiễu của phương Bắc. CHính người phương Bắc đã đưa đạo Nho, đạo Lão vào để dùng hệ tư tưởng ấy thống trị người Việt. Người Việt đã dùng đạo Phật như một sự đối trọng. Nên đi bên cạnh đạo thờ mẫu thì đạo Phật được người Việt quan tâm rất nhiều. Tuy nhiên mỗi thời đạo Phật phát triển khác nhau: Đạo Phật dung hoà với đạo Mẫu; Phật phái Thảo Đường- dung ổn giữa đạo Phật với đạo Nho, Phật Phái Trúc Lâm - một Phật phái chính trị….

- Và hiện nay thì sao ạ? Người dân ngày càng chuộng lễ bái và lễ chùa hàng tháng có thể cho rằng đạo Phật đang rất thịnh ở nước ta không ạ?

Đến bây giờ, đạo Phật và ứng xử với Đạo Phật của con người không đi vào được bản chất tốt đẹp sâu xa của đạo nữa. Những điều tốt đẹp như Nhẫn, Nghiệp,…chúng ta thấy khó tìm thấy trong thế giới tu hành. Suy cho cùng trên bước đường đi đạo Phật ở nước ta có rất nhiều khủng hoảng, gắn với tiêu cực, vì sự hiểu biết về Hiếu, Nghĩa của đạo Phật không đến nơi đến chốn.

Chính vì không hiểu đến nơi đến chốn nên nay người ta nhập vào chùa nhiều thứ không phải Phật, mà rõ ràng những thứ đó nhiều khi gắn với mê tín dị đoan. Nên người ta đang sống phần nào nó vội vã, tuỳ tiện xây dựng lại nhiều ngôi chùa không theo truyền thống. Đạo Phật dạy con người đi tìm sự đơn sơ nhưng thuộc về bản chất tốt đẹp nhất.

ĐỪNG XOÁ SỔ CHÙA CỦA TỔ TIÊN

Gần đây, chùa Bái Đính nằm trong một quần thể du lịch ở Ninh Bình dù chưa hoàn thành nhưng đã giữ nhiều kỉ lục lớn nhất Đông Nam á: Tượng Phật bằng đồng; Chuông, 500 bức tượng La Hán,… Ông suy nghĩ như thế nào về ngôi chùa mới này?

Tôi thấy hiện chùa Bái Đính ở phía trong mới gọi là Bái Đính, còn chùa mới xây hoàn toàn không phải là Bái Đính. Nếu gọi là Bái Đính là hoàn toàn xoá sổ chùa của tổ tiên đấy. Điều thứ hai, trong kiến trúc ba tầng mái, như chúng ta thấy kiến trúc ba tầng mái của chùa Bút Pháp có tháp Cửu phẩm liên hoa – là nơi thế giới của người chết; nhưng chùa Bái Đính mới ấy lại co cái gọi là tam quan – ba tầng mái ở ngoài, khiến người ta đến với cái chết trước khi đến với Phật. Điều đó không chấp nhận được. Toà nhà ba tầng mái có nhiều ý nghĩa lắm, thường nó phải nằm ở phía sau như ở chùa Bút Tháp (Bắc Ninh), chùa Sổ(Thanh Oai). Nhà Ba tầng mái có thể được đặt ở ngoài nhưng không gắn với chùa mà nó được gắn với tam tài như Hiển Lâm các trong Huế. Nơi đó gắn với Vua- Trời đât- Dân gian; chứ không gắn với tam phẩm của nhà Phật. Để như thế thì con người trước khi đến với Phật đã chết ở Phật tâm rồi. Thì họ chỉ còn đem cái rác rưởi của trần gian đến với Phật mà thôi. Cái chùa Bái Đính mới ấy là phi Phật và có tính chất không đi theo truyền thống, muốn xoá bỏ chùa của tổ tiên và mặt nào đó nó có tính khoe mẽ.

- Giáo sư đánh giá ý nghĩa của ngôi chùa mới to lớn này ra sao?

Những ngôi chùa được xây to lớn nhiều khi nó có tính áp chế khiến con người khi bước vào ngôi chùa bị tâm hồn của mình hoà quyện với sự hoành tráng, bị hình thức nào đó nó làm người ta nhẹ cái tâm đi. Đứng trước ngôi chùa quá to lớn như Bái Đính mới hay Tây Thiên thì con người cảm thấy tâm hồn của mình bị teo đi, bé nhỏ trước áp lực tinh thần nào đó. Người ta không thấy được bản chất hoà vào thiên nhiên, hoà vào vũ trụ, hoà với thế gian của bản thân họ nữa mà chỉ còn tính quy phục mà thôi. Tính chất ấy không đúng với tinh thần của người Việt. Xu hướng xây dựng những ngôi chùa to lớn là khó có thể chấp nhận được trên dòng chảy truyền thống.

- Nhưng hiện nay không phải chỉ ở Ninh Bình xây chùa mới Bái Đính mà đã có rất nhiều nơi, nhiều địa phương tổ chức xây chùa mới, nơi thì trên nền chùa cũ, nơi thì xây bên cạnh,… vậy những người xây phải chú ý gì đến kiến trúc của những ngôi chùa mới này?

Đi vào tín ngưỡng chúng ta phải đi theo truyền thống, phải VN chứ đừng để đến những ngôi chùa kiến trúc mới người ta thấy tây không phải tây, tàu không tàu nhưng nhất định không phải VN như một số ngôi chùa hiện tại đang được làm một cách tuỳ ý không thông qua bộ Văn hoá. Theo kiến trúc truyền thống, một ngôi chùa hay đền, đình phải đạt chuẩn thông tam giới: với mái tượng trưng cho tầng trời, với đất – thân của nó là nơi thần và người tiếp cận, cần được thông nhau. Vì thế nền đất để mộc, hoặc có lát phải để những mạch rộng hoặc dùng gạch bát thấm nước để thông âm dương; những nơi đặt ban thờ thì gầm ban thờ lộ đất… để âm dương không bị cách trở. Nhưng nay thì người ta lát hết, thậm chí lát cả gạch men hoa, gạch tầm thường tưởng là sang trọng nhưng rõ ràng rằng nó đã tạo nên một hịên tượng ngăn cách âm dương không đi theo dòng truyền thống.

Thậm chí người ta còn xây tầng cho chùa thì làm sao các vị thần linh cách biệt khỏi thế gian, khỏi thế giứoi âm mà đầy đủ âm dương hợp đất. Nên kiến trúc của đạo Phật gắn với kiến trúc truyền thống của người Việt có đặc điểm là nó phải hoà vào thiên nhiên, hoà vào trời đất đồng thời theo quan điểm của người Việt không đẩy thần linh lên thượng tầng như thế. Có thể chúng ta xây những ngôi chùa mới, nhưng những ngôi chùa ấy hãy ở những vùng đất mới không gắn với kiến trúc cổ truyền. Kiến trúc mới hãy ra đất mới không ai cấm xây dựng những ngôi chùa mới nhưng đừng đem những ngôi chùa lớn vào đất của chùa cũ. Bởi chùa cũ là tiếng nói của tổ tiên. Chúng ta không có quyền thay đổi kiến trúc một phần hoặc xây mới ở nơi truyền thống cũ ấy. Do sự không hiểu biết phân biệt giữa Phật với thần linh khác nên trong kiến trúc có sự lẫn lộn. Theo kiến trúc cũ, Phật điện là nơi cao nhất nhưng nay người ta xây mới nhiề khi nhà Tổ lại xây cao hơn Phật điện,.. hay Phật tiếp cận với chúng sinh lại biến điện Phật thành hậu Cung như chùa Láng là không thể chấp nhận được. Phật là nơi rộng cửa với chúng sinh nên điện Phật không bao giờ có hậu cung….

- Vì sao lại nhất định phải giữ lại những ngôi chùa cũ bé nhỏ và xuống cấp?

Giá trị của ngôi chùa cổ truyền thực sự không nằm ở vật chất mà ở chỗ khác. Những dấu tích truyền thống chỉ nói riêng về niên đại của những ngôi chùa như ở HN, Bắc Ninh,…hay những ngôi chùa có di tích của đời Trần nằm dọc trên dải đất miền Trung Bộ mang tính chất như những tiền đồn, những ngôi chùa thời Mạc trên mặt bằng châu thổ, trung du, thế kỷ 17 thấy dấu tích ở Non Nước,… Rõ ràng bằng những di sản văn hoá chúng ta thấy tộc người chủ thể đi đến đâu để dấu tích lại tới đó. Điều đó quan trọng như thế nào! Chính những di sản văn hoá của tổ tiên để lại cho biết bước phát triển của cộng đồng dân tộc đi dần tới thống nhất như ngày nay một cách cực kỳ rõ ràng. Thế mà nay cứ phá cái cũ đi để xây những cái mới lên thì còn gì để chúng ta chứng minh những điều ấy. Cho dù dấu tích cũ đã mất nhưng vẫn còn dấu tích trong lòng đất thì chúng ta vẫn phải tôn trọng. Vì có tôn trọng quá khứ thì chúng ta mới biết vào tương lai. Nay xoá sổ những ngôi chùa mới trên nền đất cũ là không thể chấp nhận được. Dù nó tàn phai thì vẫn để đấy vì nó vẫn đang nói với chúng ta những thì thầm của tổ tiên.

CHÙA MỚI KHÔNG THEO KIẾN TRÚC TRUYỀN THỐNG LÀ PHÁ HOẠI BẢN SẮC VĂN HOÁ DÂN TỘC

- Tuy nhiên, trong khi Bái Đính mới chưa hoàn thành nhưng khách tham quan đã đến rất đông trong một hai năm gần đây…

ở đây chúng ta phải nói rằng, khách tham quan thì cứ tham quan nhưng mà “bất tri bất trách”, chúng ta không trách được bởi trong thời gian qua sự hụt hẫng tinh thần qua thời chiến tranh trở nen rất nặng nề. Nay nay cứ có nơi nào để nó được giải toả tâm hồn là người ta sẽ đến. Người ta đến Bái Đính mới để ngợi ca sự to lớn về cái gì đó rất đời thường chứ không phải thờ đạo. Rõ ràng một khi họ đã hiểu biết thì vai trò của chùa gọi là Bái Đính ấy sẽ tàn phai. Người Việt Nam không chấp nhận sự to lớn một cách thái quá đâu, bởi sự khoe mẽ ấy, người Việt đi sâu vào cái tâm. Sự vĩ đại của nó là ở cái tâm thánh thiện chứ không phải hình thức. Cái hình thức đó làm mờ cái tâm. Khi họ phát triển trí tuệ cao hơn nữa thì họ sẽ nhận ra đó là sự sai lầm.

- Xu hướng xây chùa mới to lớn, khang trang đang khá phổ biến hiện nay trong khi chưa có những quy định về kiến trúc cũng như việc xin cấp phép của bộ Văn hoá, điều này tiềm ẩn những nguy cơ gì?

Đó là một cảnh báo lớn là hiện tượng phá hoại truyền thống văn hoá dân tộc; đúng hơn là phá hoại bản sắc làm méo mó tâm hồn dân tộc. Một dân tộc có thiện tâm vô cùng cao nay lại chỉ quan tâm đến hình thức. Tôi xin nhắc lại là xây dựng chùa cao to mấy cũng được nhưng hãy để ra ngoài không gian kiến trúc của tổ tiên đã làm.

- Phải chăng đã đến lúc nhận định việc xây dựng những ngôi chùa mới nằm ngoài sự quản lý của Bộ văn hoá?

Chuyện này không phải nằm ngoài sự quản lý của ngành văn hoá, mà ngành văn hoá nhiều khi đã không biết đến điều ấy. Đến khi biết được nó đã thành sự đã rồi. Như chùa Hoà Xá bên quận Long Biên vừa được xếp hạng thì đã để mất tượng và bỏ mặc tan nát, sát vách đó là một ngôi chùa mới được xây dựng lên với sự bề thế đời thường, xây tầng hẳn hoi. Như vậy trước đây những ngôi chùa mang vẻ đẹp văn hoá phi tôn giáo thì nay những ngôi chùa to lớn ấy chỉ mang tính chất tôn giáo mà thôi.

Theo SacViet - KTSVN.com

=======================================

Ông giáo sư Trần Lâm Biền nói mạnh mẽ hơn tôi nhiều. Đúng là "Miệng người sang có gang có thép".

Đó là một cảnh báo lớn là hiện tượng phá hoại truyền thống văn hoá dân tộc; đúng hơn là phá hoại bản sắc làm méo mó tâm hồn dân tộc. Một dân tộc có thiện tâm vô cùng cao nay lại chỉ quan tâm đến hình thức. Tôi xin nhắc lại là xây dựng chùa cao to mấy cũng được nhưng hãy để ra ngoài không gian kiến trúc của tổ tiên đã làm.

Với tôi vấn đề không chỉ dừng lại ở việc những giá trị văn hóa vật thể - là những cái nhìn thấy, sở thấy...mà còn là những giá trị văn hóa phi vật thể. Đây là yếu tố cực kỳ quan trong mà đôi khi người ta hiểu nhầm sang yếu tố tâm linh.

Qua trận động đất ở Nhật Bản cho thấy sự vô thường của cuộc đời - đã được thông báo trước trong "Lời tiên tri 2011". Bởi vậy, những giá trị vật thể vô cùng lớn lao, đều tan theo bọt nước cả. Nhưng sự kỷ luật, tinh thần bất khuất của người Nhật lại chính là cái được thể hiện sau sự thịnh nộ của đất trời. Họ xứng đáng tự hào là con cháu của Thái Dương Thần Nữ.