Từ 9.000 Usd Của Bộ Trưởng

Từ 9.000 USD của bộ trưởng

Cập nhật lúc 04/02/2011 06:15:00 AM (GMT+7)

- Từ 9.000 USD do Bộ trưởng cấp từ "quỹ riêng", nhóm nghiên cứu của PGS Nguyễn Thị Trâm đã nghiên cứu được giống lúa mới, chuyển nhượng ra thị trường với giá 10 tỉ đồng.

Giữa năm 2008, giới khoa học nông nghiệp VN ngây ngất với tin "chấn động" - một nữ đồng nghiệp đã chuyển nhượng giống lúa lai với giá 10 tỉ đồng cho một doanh nghiệp ở Nam Định.

Đó chính là PGS.TS Nguyễn Thị Trâm - giải thưởng Kovalevskaia năm 2000 (cá nhân), giải thưởng nhà nước về khoa học và công nghệ năm 2005, anh hùng lao động được tuyên dương tại Đại hội thi đua yêu nước 2010 và là "bà đỡ” của rất nhiều giống lúa mới.

Lúa lai hai dòng TH3-3 được trồng thử nghiệm tại Thanh Hóa. Ảnh: TTO

Bà Trâm kể, một trong những may mắn hiếm hoi là khi bước chân vào Viện Cây lương thực và Cây thực phẩm, đã nhận được sự hướng dẫn của GS Lương Định Của, nhà khoa học về di truyền - chọn giống nổi tiếng. Thời gian này bà đã mày mò, nghiên cứu cho ra đời nhiều giống lúa mới, được phổ biến rộng rãi như NN-9, NN-10, NN-23.

Sau khi tốt nghiệp nghiên cứu sinh ở Liên Xô, bà Trâm trở về dạy ở ĐH Nông nghiệp. Vừa giảng dạy, bà vừa nghiên cứu cho ra đời nhiều giống lúa mới năng suất cao, phẩm chất tốt được công nhận là giống quốc gia, như giống lúa ĐH60, nếp thơm 44, 256...

Từ 9.000 USD của Bộ trưởng

Bà Trâm say sưa chia sẻ về thôi thúc phải sáng tạo ra giống lúa "made in Việt Nam".

Những năm 1990, nhu cầu về hạt giống lai có năng suất cao gia tăng. Hạt giống lai từ nước ngoài tràn vào thị trường ồ ạt tạo sức ép cho ngành giống trong nước. Năm 1993, khi dự một lớp huấn luyện kỹ thuật lúa lai tại Trung Quốc, trong bà nảy sinh những ý tưởng mới về chọn tạo giống lúa, "tôi đã tự hỏi, không có lẽ người Việt Nam không thể tạo được giống lúa lai cho chính mình?". Bà Trâm cùng với ĐH Nông nghiệp bắt tay làm những việc đầu tiên. Nhưng vấp ngay khó khăn vì kinh phí eo hẹp.

Thông tin đến tai Bộ trưởng Nông nghiệp lúc đó, ông Nguyễn Công Tạn. Ông Tạn đã mời Hiệu trưởng nhà trường và bà Trâm lên gặp và cấp cho 9.000 USD (quĩ dành riêng cho Bộ trưởng) hỗ trợ sắm trang thiết bị tối thiểu.

"Nhờ đó chúng tôi đã xây được 360m2 nhà lưới, xây tường rào chống chuột cho 1 mẫu ruộng để bảo vệ lúa giống và 1 buồng điều hòa nhiệt độ. Sự quan tâm của Bộ trưởng thúc đẩy tôi làm việc miệt mài hơn. Tại một cuộc họp của Bộ, ông Tạn còn tuyên bố sẽ dành phần thưởng xứng đáng cho người chọn tạo được lúa lai ở Việt Nam. Việc này đã thôi thúc sự nôn nóng của tôi và nhiều nhà chọn giống khác", bà Trâm nhớ lại.

Mọi việc đang xuôi chèo mát mái.

PGS.TS Nguyễn Thị Trâm tại Đại hội thi đua yêu nước lần thứ VIII vừa diễn ra ở Hà Nội. Ảnh: XĐ

Năm 1996, bà Trâm chọn ra được 2 dòng bố, mẹ trong vườn vật liệu và sản xuất được 12 kg hạt lai F1 đưa lên Bộ để Cục Khuyến nông trình diễn tại Hà Tây cùng với giống của các tác giả khác. Lúa trình diễn sinh trưởng phát triển rất nhanh, cây khỏe, bông to trỗ đều. Cục Khuyến nông tổ chức hội nghị mời nhiều tỉnh đến thăm và đánh giá. Mọi người đều khen ngợi lúa lai "made in Việt Nam".

Bộ trưởng rút ngay tiền thưởng cho bà Trâm ngay trước mặt nhiều nhà lãnh đạo, đồng nghiệp.

"Lúc đó tôi thực sự mừng vui xúc động. Nhưng chỉ sau 1 tuần, lúa của tôi bị bệnh bạc lá làm “cháy” gần hết đám ruộng, lá không còn màu xanh để quang hợp, làm gì còn năng suất. Tôi lo lắng, xấu hổ đến bẽ bàng vì sự nóng vội của mình. Tôi ngậm ngùi ân hận và lên xin Bộ trưởng được trả lại tiền thưởng, ông không khiển trách điều gì mà động viên: Phần thưởng này ông dành cho người tạo ra giống lúa lai đầu tiên ở Việt Nam chứ chưa phải là thưởng cho giống lúa lai tốt”, bà Trâm kể.

Lời nhắc khéo ấy thôi thúc bà tìm cách nghiên cứu sâu hơn để tránh sai sót.

Về sau Bộ NN&PTNT, Bộ GD-ĐT liên tục dồn kinh phí cho các đề tài, dự án của PGS-TS Trâm cùng các cộng sự để hoàn thiện giống lúa lai hai dòng mới.

Tổng số vốn cho "đại công trình" lên đến gần 5 tỉ đồng, nhưng kết quả vượt quá sức tưởng tượng. Các công trình đó không chỉ thu hồi vốn ngay trong những năm thử nghiệm mà từ dòng gen mới tìm ra, PGS-TS Trâm đã nhân dòng tạo thêm rất nhiều tổ hợp lúa lai hai dòng mới "cùng mẹ khác cha" như TH3-4, TH3-5, TH3-11, TH5-1...

"Chúng tôi không thể sản xuất và cung ứng kịp nên đã quyết định chuyển nhượng bản quyền cho các doanh nghiệp vì họ có điều kiện tài chính, có kinh nghiệm kinh doanh mở rộng sản xuất", bà Trâm chia sẻ.

Chuyển nhượng xong, diện tích sử dụng giống mở rộng nhanh, mở ra những vùng sản xuất hạt giống lai rộng lớn... Viện nghiên cứu của GS Trâm có thêm kinh phí và trở thành đơn vị đi đầu thực hiện chỉ thị 115 của Chính phủ về tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong nghiên cứu khoa học phục vụ sản xuất và đời sống.

Chia sẻ trên một tờ báo, anh Đoàn Văn Sáu, người đã mua được bản quyền TH3-3 giá 10 tỉ đồng cho hay: "Tôi không mạo hiểm, vì dám chắc tôi sẽ thành công nhanh chóng thu lại gốc, bởi khi chưa chuyển nhượng, mỗi năm (từ 2005-2007) tôi đã đưa ra thị trường được 200 tấn hạt giống F1, nay giống trong tay tôi thì số lượng sẽ ngày một tăng".

Để có những mùa vàng

Nghỉ hưu nhưng PGS-TS Trâm vẫn tiếp tục bôn ba khắp đồng bằng, miền núi để nghiên cứu, tìm tòi cho ra những giống lúa mới tốt nhất cho nông dân.

Nhóm nghiên cứu trẻ của bà từ chỗ chỉ vỏn vẹn 3 người, nay lớn mạnh thành Phòng nghiên cứu vững vàng với 13 người, vừa nghiên cứu vừa lai tạo, chọn lọc, mở rộng sản xuất các giống lúa mới, vừa phổ biến kiến thức trồng lúa, sản xuất hạt giống cho nông dân.

"Nghề nông ở ta vẫn luôn phải đối mặt với nhiều thách thức, rủi ro vì biến đổi khí hậu diễn ra nhanh và vô cùng khốc liệt... Để xây dựng và phát triển một nền nông nghiệp bền vững, ổn định cần đội ngũ các nhà khoa học nông nghiêp yêu nghề, dám hy sinh suốt đời cho nghiên cứu khoa học. Đây là ngành ứng dụng, phải đầu tư thời gian thâm nhập thực tế nên khi thành đạt thì đa số tuổi đã quá cao. Những thách thức đó thật vô cùng khắc nghiệt, đặc biệt cho phụ nữ làm khoa học nông nghiệp", bà Trâm tâm sự.

Và bà đã vượt qua khắc nghiệt bằng tình yêu nghề nồng cháy, với tâm nguyện giúp nông dân có được những mùa vàng bội thu, với những giống lúa tốt nhất do bà làm ra.

Lê Nhung