Posted 21 Tháng 12, 2010 MŨ MIỆN HOÀNG CUNG TRIỀU NGUYỄN Th.s LÊ THỊ TUYẾT Từ lâu, tìm hiểu về triều phục của các triều đại Phong Kiến là một đề tài hấp dẫn, thu hút nhiều sự quan tâm của hậu thế. Tuy nhiên, sự tàn phá của thời gian và sự bí ân của những bảo vật này khiến chúng ta hiếm có dịp chiêm ngưỡng vẻ đẹp xa hoa của chúng để thực sự có thể hiểu biết đúng về lối sống cung đình trong xã hội xưa. Dưới chế độ Phong Kiến, vua là người thay trời để cai trị muôn dân nên được xưng là Thiên tử. Ngôi vị Hoàng đế ở nước ta được thừa kế theo mô hình quân chủ chuyên chế, cha truyền con nối như một số nước phương Đông. Vì vậy, ngoài những bảo vật tượng trưng cho quyền uy tối thượng của nhà vua, được lưu truyền qua các thời đại như ấn, kiếm, chế tác từ các chất liệu quý hiếm như vàng, ngọc, ngà, đồi mồi… thì mũ miện của vua cũng là một yếu tố quan trọng biểu hiện uy quyền của Thiên tử trước trời đất, quần thần và bách gia trăm họ. Mũ thượng triều và mũ bình thiênTrải qua bao thăng trầm lịch sử, triều phục của các vị Hoàng đế hầu như không còn nữa. May mắn thay, một số bảo vật quý hiếm bậc nhất của triều Nguyễn (thế kỷ 19), trong đó có mũ miện của Vua vẫn còn được lưu giữ cẩn mật trong Bảo tàng Lịch Sử Việt Nam. Bộ sưu tập mũ này gồm 4 chiếc, trong đó 2 chiếc là mũ bình thiên, 2 chiếc còn lại là mũ thượng triều. Những chiếc mũ này được chế tác từ những chất liệu hết sức quý hiếm và tinh xảo.Có lẽ nhiều người trong chúng ta chưa từng được một lần tận mắt chiêm ngưỡng những chiếc mũ miện cao sang, quyền quý và đầy uy lực ấy, huống hồ có những hiểu biết một cách tường tận về chúng. Ví như mũ bình thiên chẳng hạn. Một loạt câu hỏi hiện lên xung quanh chiếc mũ bí ẩn ấy! Tạo sao gọi nó là bình thiên? Nó được sử dụng khi nào? Thể hiện thông điệp gì?... Theo sử cũ, mũ bình thiên là loại mũ dùng trong lễ tế Giao (hay còn gọi là tế Nam Giao). Đây là nghi thức lễ thể hiện quyền lực tối thượng của Thiên tử, người đứng đầu nhà nước Phong Kiến, thay trời hành đạo, cai trị muôn dân. Theo quan niệm xưa, Vua là Thiên tử nên chỉ có Vua mới được quyền cúng tế Trời Đất (cha, mẹ của Vua), cầu cho mưa thuận gió hòa, quốc thái dân an, tạ ơn trời đất… Trọng dịp đại lễ này, Vua đội mũ bình thiên mặc áo long bào và đích thân làm chủ lễ. Lễ tế Giao được tổ chức vào mùa xuân hằng năm và là nghi lễ quan trọng bậc nhất của các triều đại Phong Kiến Việt Nam. Mũ bình thiên Mũ bình thiên, khung được dệt bằng những sợi đồng mảnh, bọc nền bằng đũi đen, đính 12 con rồng bằng vàng đang trong tư thế bay lên, xung quanh đính những bông hoa cúc cũng bằng vàng mà nhụy là những viên ngọc quý. Đỉnh mũ hình chữ nhật phẳng, trước và sau đỉnh mũ có trang trí 12 tua, mỗi tua là 1 chuỗi xâu gồm những hạt vàng, ngọc và san hô, rủ cả về 2 phía. Mũ có trọng lượng 720gr. Mũ thượng triều Một loại mũ nữa được Vua sử dụng thường xuyên hơn là mũ thượng triều tức mũ lên triều hay còn gọi là thiết triều, cũng được trang trí rất cầu kỳ bằng vàng và cẩn ngọc quý. Theo quy định của Bộ lễ, mũ thượng triều hay còn gọi là mũ đại triều được vua sử dụng mỗi khi thiết triều, giải quyết các vấn đề lớn của quốc gia; thực hiện các nghi lễ khánh tiết của Nhà nước; hoặc yến kiến sứ giải các nước bang giao; đặc biệt là thực hiện các nghi lễ tế tôn miếu, tổ tông… Mũ thượng triều với 2 cánh chỉ lên trời - xung thiênMũ có hai cánh chỉ lên trời, nên còn có tên gọi khác là mũ xung thiên. Mũ được chế tác tinh xảo trên nền đũi màu đen đính rồng, hoa cúc bằng vàng và nhụy bằng ngọc. Đặc biệt, chiếc mũ nằng gắn 35 con rồng, mặt trước của mũ là hình hổ phù, trọng lượng 600gr. Đỉnh mũ Mũ miện của vua triều Nguyễn (Thế kỷ 19) là những bảo vật vô cùng quý để mỗi chúng ta có những hiểu biết một cách trung thực một phần cuộc sống nơi cùng đình, bỏi, trang phục của các triều đại Phong Kiến trong lịch sử Việt Nam còn lại đến ngày nay không nhiều. Vua Khải Định đội mũ bình thiên Vua Bảo Đại đội mũ thượng triềuChế độ Phong Kiến đã chấm dứt ở Việt Nam gần một thế kỷ. Những bảo vật của Hoàng cung cũng không còn thuộc về vua chúa. Chúng đã trở thành những bảo vật vô giá của nhân dân Việt Nam. Những bảo vật ấy không những chưa đựng những giá trị lịch sử văn hóa mà còn phản ánh nghệ thuật tuyệt vời của các nghệ nhân Việt Nam trong lịch sử.Th.s Lê Thị Tuyết 3 people like this Share this post Link to post Share on other sites
Posted 29 Tháng 7, 2011 Ngỡ ngàng với cổ ngọc Việt TT - Lần đầu tiên tại Việt Nam, một cuộc trưng bày cổ ngọc được tổ chức. Triển lãm mang tên Cổ ngọc Việt Nam sẽ mở cửa vào ngày 2-8 tại sảnh chính của Bảo tàng Lịch sử Việt Nam ở số 1 phố Tràng Tiền, Hà Nội. Tượng ngựa, ngọc trắng xanh, thời NguyễnBộ sưu tập cổ ngọc Việt Nam có số lượng lớn (theo ước tính có đến hàng nghìn món hiện vật), phong phú về chủng loại, màu sắc, có niên đại từ thời tiền - sơ sử cho đến đầu thế kỷ 20. Do khuôn khổ cho phép của không gian trưng bày, bộ sưu tập cổ ngọc triển lãm lần này chỉ giới thiệu với công chúng trên 140 món hiện vật mang tính tiêu biểu... Lọ/ống bút, ngọc xanh ngả vàng, thời NguyễnỐng bút ngọc xanh ngã vàng thời Nguyễn.Ngoài nhóm cổ ngọc thời tiền - sơ sử và nhóm cổ ngọc mười thế kỷ đầu Công nguyên, cổ ngọc thời Lê - Nguyễn chiếm số lượng lớn nhất, chủ yếu có nguồn gốc từ cung đình Huế. Đây là số bảo ngọc nằm trong kho báu vật triều Nguyễn được Chính phủ nước Việt Nam dân chủ cộng hòa tiếp nhận sau Cách mạng Tháng Tám 1945. Những chiếc ấn ngọc các triều vua, những thanh bảo kiếm dát vàng nạm ngọc, những đồ dùng của vua chúa bằng ngọc... tất cả còn long lanh sáng đẹp. Đặc biệt là những nghiên mực mà các hoàng đế mài mực để viết sắc chỉ, làm thơ... Không biết đã có bao nhiêu bài thơ, bài văn của vua chúa Nguyễn ra đời từ những chiếc mặc nghiễn, châu nghiễn (nghiên mực, nghiên son - TG) quý báu này? Rồi những cái ống tiêu (sáo); đồ trà, đồ ăn... bằng ngọc; tất cả đều tinh xảo và hoàn hảo đến ngỡ ngàng. Phần đặc sắc khác trong bộ sưu tập là những bức tranh và pho tượng ngọc. Các bức tranh ngọc trắng xám hình chữ nhật chạm khắc trên cả hai mặt với đề tài là phong cảnh sơn thủy hoặc các nhân vật trong tích cổ. So với các bức tranh ngọc Trung Quốc, có thể thấy sự giống nhau về đề tài nhưng cách thể hiện của nghệ nhân thời Nguyễn rất khác khi thể hiện cây tùng, con chim hạc, lá tùng không có tán tròn... Tương tự, bộ tượng bát tiên của đạo Lão có nguồn gốc từ Trung Quốc song nghệ nhân thời Nguyễn đã sáng tạo theo cách riêng. Đỉnh có nắp, ngọc xanh xám sẫm, thời NguyễnBộ tượng bát tiên được tạo bằng ngọc trắng xám trong khi các pho tượng Phật lại được tạo tác bằng ngọc xanh trắng, đỏ nâu, trắng xanh và đen... ở nhiều tư thế khác nhau. Các pho tượng Phật này có chung một số nét như chỏm tóc búi cao, khuôn mặt trái xoan, nếp áo dài mềm mại... khác hẳn với các pho tượng của nước ngoài.Còn bộ tượng thập nhị chi (12 con giáp) được thể hiện bằng ngọc trắng xám, mô tả 12 con vật biểu trưng của lịch phương Đông, nhưng bộ tượng còn lưu giữ lại thiếu Mão (mèo, con vật đứng hàng thứ tư). Các tượng con giáp đều ở tư thế ngồi, chân phải gập lại, chân trái chống, tay cầm một vật gì đó. Cách thể hiện này mang rõ tính “nhân cách hóa” khá độc đáo, ít gặp trong nghệ thuật cổ. Đây cũng là bộ tượng ngọc do nghệ nhân thời Nguyễn chế tạo vào thế kỷ 19. Nghiên mực, ngọc trắng và xanh, thời Nguyễn, đồ cung đình HuếĐể làm nổi bật sự hiện diện của những bảo vật Việt Nam bằng ngọc được gìn giữ qua nhiều thời đại, một phòng trưng bày cầu kỳ và công phu đã được thiết kế với chất liệu bằng gỗ đá và các vật liệu đặc biệt khác. Theo ông Nguyễn Văn Cường - giám đốc Bảo tàng Lịch sử Việt Nam, sau đợt trưng bày này, bảo tàng sẽ giới thiệu cho công chúng thưởng lãm lần lượt các bộ sưu tập quý, trong số đó có nhiều hiện vật được xem là bảo vật quốc gia... Được chiêm ngưỡng các cổ ngọc Việt Nam, chúng ta sẽ không khỏi sửng sốt trước tài hoa người Việt, trước khả năng sáng tạo của nghệ nhân Việt, của cha ông ta từ xa xưa..., thật đúng như nhận xét của vua Thiệu Trị thuở trước, rằng: “Văn minh ở nước ta không thua kém Trung Quốc”... TÂN LINH 1 person likes this Share this post Link to post Share on other sites
